|
“Iza kampanje protiv NATO članstva stoji Rusija.
To je jedan od njenih strateških ciljeva na Balkanu - da spriječi
članstvo Srbije u NATO, što važi i za Crnu Goru i Bosnu i
Hercegovinu”, ocijenila je u razgovoru za Portal Analitika Sonja
Biserko, predsjednica Helsinškog komiteta Srbije.
Biserko smatra de je NATO ipak garant međunarodno
priznatih granica, te da su Crna Gora, Bosna i Hercegovina već
trebale da budu u toj organizaciji. Ona je dodala da je velika
prednost što te zemlje već imaju partnerstvo sa NATO, što učestvuju
u nekim vojnim misijama, što je NATO važan pokretač reformi
regionalnih vojski, njihovog treninga i sl.
“Kad se promoviše članstvo u tom savezu neophodno
je objašnjavati novi koncept bezbjednosti koji je mnogo širi od
ranijeg i ima posebnu važnost za manje zemlje koje se ne mogu same
nositi sa problemima kao što su korupcija, trafiking, elementarne
nepogode, terorizam i sl. Regionalni mediji su usmjereni na
senzacionalizam više nego na svoju društvenu ulogu promovisanja
određenih vrijednosti i zagovaranja određene politike. To je, može
se reći, i problem svjetskih medija”, kazala je Biserko.
Govoreći o evropskim integracijama, ona ocjenjuje
da je Crna Gora u boljem položaju nego Srbija jer je zemlja manja,
ali da i Crna Gora ima tranzicione probleme koji su veoma slični u
cijelom regionu, što se može reći i za sve postsocijalističke
zemlje.
ANALITIKA: Mediji su nedavno objavili da Srbija
pregovore o pristupanju EU neće otpočeti prije septembra ove godine.
Dejvid Mekalister, izvjestilac Evropskog parlamenta za Srbiju rekao
je da će prva pregovaračka poglavlja biti otvorena u narednih šest
mjeseci. Ovu godinu smo počeli sa nadom da će prvo poglavlje biti
otvoreno u januaru, a prošla godina je završena bez objašnjenja
zašto ni jedno poglavlje nije otvoreno u 2014. godini. Šta se dešava
oko početka pregovora? Da li je samo sporno sprovođenje Briselskog
sporazuma ili i sve ono što je obećano poput rješavanja spornih
privatizacija, pravosudnih problema, restitucije....?
BISERKO: Čini se da je do sada postignut maksimum
onoga što ova vlada može doseći. Osim poptisivanja Briselskog
sporazuma malo je ili gotovo ništa urađeno u oblastima koje su uslov
za pregovore i otvaranje poglavlja. Skrininzi su pokazali da je
Srbija zbilja u lošoj formi i da je destrukcija institucija dublja
nego što postoji svijest o tome. Srbija nije napravila napor, niti
ima političku volju za takav napor, da otvori ključna unutrašnja
pitanja. Nesposobnost da pokrene unutrašnje reforme dovodi do sve
češćih protesta. Na primjer, štrajk advokata samo je doprinio daljem
urušavanju sudstva. To je ujedno, u jednom trenutku bila i jedina
tačka otpora aktuelnoj vlasti koja je nadilazila esnafske interese.
Briselski sporazum nije daleko odmakao, ne samo zbog kosovskih
izbora, već i nespremnosti aktuelne vlasti da se angažuje u
oblastima koje ne zavise od Prištine. Osim toga, sada je pokrenuto i
pitanje Trepče koje nema pravno utemeljenje. Čini se da je to
predradnja za neke druge ekonomske resurse, poput Brezovice i
drugih.
Osim objektivnih teškoća i složenosti, nedostatka
političke volje, otpor evropskim integracijama sve je
organizovaniji. Desnica se svakodnevno oglašava sa time u vezi, a
ima i podršku Rusije za to. Vlada, ili bolje rečeno, premijer je u
međuvremenu uspio da ućutka veći dio medija i civilnog sektora koji
je suštinski proevropski i koji su prirodni partner u procesu
evrointegracija. Imajući u vidu sve teškoće, vlada će se uskoro
suočiti sa ozbiljnim opstrukcijama i unutar vladajuće partije -
naprednjaka. Premijer možda još ima neku prednost, imajući u vidu
prije svega njegovu popularnost i podršku javnosti, ali to ne može
potrajati ukoliko se socijalna i ekonomska situacija ne popravi. A,
mali su izgledi za to.
Regionalni odnosi su takođe fragilni. Poslednji
skandal sa novom predsjednicom Hrvatske samo je produbio problem sa
tom zemljom. Isto važi i za druge susjedne zemlje.
Zbog svega toga Komisija još nije spremna za
otvaranje poglavlja mada je to bilo najavljivano za kraj prethodne
godine. Mekalister je naglasio da Evropska unija pozdravlja i pruža
podršku evropskom putu Srbije, kao i "teškim, ali izuzetno važnim
koracima", ali za sada nema otvaranja pregovora. Evropska komisija i
Evropski parlament ponavljaju da Zapadni Balkan ima jasnu evropsku
perspektivu, ali za sada nisu spremni da iskorače iz svoje
uobičajene procedure. Smatram da je to propust, jer su na djelu i
mnogo jače regresivne snage koje imaju podršku iz vana, što može
usporiti taj proces. Bilo bi bolje, po mom uvjerenju, da EU radi na
stvaranju mehanizma sa kojima bi bila u mogućnosti kontrolisati
procese u novoprimljenim članicama, nego da ih drži na dugom štapu.
ANALITIKA: Koliko Srbija i Crna Gora imaju
identičnih pregovaračkih poglavlja?
BISERKO: Crna Gora je u mnogo povoljnijoj
situaciji, jer je riječ o mnogo manjoj zemlji sa mnogo manjom
ekonomijom. Po meni, ona bi trebalo da već davno bude barem u NATO.
ANALITIKA: Crna Gora je otvorila 16. pregovaračko
poglavlje, da li se može reći da su njeni pregovori sa EU lakši, jer
nema pitanje Kosova koje je za Srbiju uslov svih uslova?
BISERKO: Kao što je poznato jedan od uslova EU je
da neće dozvoliti da nove članice unose teritorijalne probleme u EU
(iz iskustva sa Kiprom) i zato je jedan od glavnih uslova za Srbiju
priznanje Kosova, odnosno normalizacija odnosa sa Kosovom. Tu će se
vremenom pojaviti dodatni uslov: to je Bosna - od Srbije će se
sigurno zahtijevati kooperativniji stav u odnosu na rješavanje
problema BiH, odnosno njene integracije.
Crna Gora ima tranzicione probleme koji su slični,
ili veoma slični u cijelom regionu. To se može reći i za sve
postsocijalističke zemlje. Dakle, promjena vrednosnog sistema
objektivno je najsporiji proces i to je, u suštini transgeneracijski
problem. Napuštanje koncepta socijalne države proizvodi probleme i u
samoj EU. Generalno, mijenjanje paradigne - a ne zna se u kom pravcu
sve ide - dodatno otežava tranziciju i u regionu. Ekonomski oporavak
zavisi i od ekonomskih kretanja u eurozoni. Osim toga, balkanske
zemlje u procesu aproksimacije EU, suočene su i sa problemima sa
kojima su suočene i zemlje EU: finansijska i ekonomska kriza.
ANALITIKA: U Srbiji je sve vidljiviji otpor
desničarskih partija oko pridruživanja NATO, ali Srbija je na dobrom
putu da to postane jer je u Partnerstvu za mir, naši oficiri su išli
u NATO misije... Na koji način je potrebno saopštiti građanima da u
EU ne možemo bez članstva u ovoj vojnoj alijansi? Imate li Vi utisak
da sadašnja Vlada iskreno i profesionalno radi u pravcu tog
pridrživanja?
BISERKO: Iza kampanje protiv NATO članstva stoji
Rusija. To je jedan od njenih strateških ciljeva na Balkanu - da
spriječi članstvo Srbije u NATO, što važi i za Crnu Goru i BiH. NATO
članstvo, bez obzira na očigledne probleme koje ta organizacija ima,
za balkanske zemlje ima posebnu važnost - prije svega zbog ratova iz
devedesetih i činjenice da neke zemlje veoma sporo prihvataju novu
realnost, šti posebno važi za Srbiju. NATO je ipak garant
međunarodno priznatih granica. Smatram da su Crna Gora, BiH,
Makedonija i Kosovo već trebalo da budu u toj organizaciji. Velika
je prednost što te zemlje već imaju partnerstvo sa NATO, što
učestvuju u nekim vojnim misijama, što je NATO važan pokretač
reformi regionalnih vojski, njihovog treninga i sl. Kad se promoviše
članstvo u tom savezu neophodno je objašnjavati novi koncept
bezbjednosti koji je mnogo širi od ranijeg i ima posebnu važnost za
manje zemlje koje se ne mogu same nositi sa problemima kao što su
korupcija, trafiking, elementarne nepogode, terorizam i sl.
Regionalni mediji su usmjereni na senzacionalizam više nego na svoju
društvenu ulogu promovisanja određenih vrijednosti i zagovaranja
određene politike. To je, može se reći, i problem svjetskih medija.
ANALITIKA: Već nekoliko puta smo od predstavnika
Njemačke dobili upozorenje da u EU ne možemo dok ne priznamo Kosovo
kao državu. Šta mislite - da li će takav zahtjev biti postavljen
Srbiji i šta će se u tom momentu desiti u spoljnopolitičkom odnosu
sa državama EU koje nisu priznale Kosovo? To nepriznavanje Kosova je
predstavljeno kao uspjeh srpske diplomatije, a ne kao isključivo
unutrašnji interesi tih država?
BISERKO: Bez obzira na potpisani Briselski
sporazum Srbija nije još iskreno prihvatila status Srba na Kosovu –
odnosno koncept zajednica srpskih opština. Još uvijek se priželjkuje
status Republike Srpske (RS). Na to upućuju i natezanja oko pitanja
vlasništva, integracije srpskih opština i podređivanje Prištini kao
glavnom centru, postojanje paralelnih bezbjednosnih struktura i sl.
Objektivno, Kosovo je kamen oko vrata Srbiji, ali
je još uvijek jak otpor u uticajnom dijelu srpske elite njegovoj
amputaciji. Kao što je poznato, dugo se priželjkivalo rješenje koje
bi uključilo i Albaniju u taj proces. Naime, davno se Dobrica Ćosić
zalagao za Veliku Albaniju koja bi bila argument i za Veliku Srbiju,
pre svega pripajanjem RS. U nekim krugovima to još uvijek živi i,
bojim se, ima podršku Rusije.
Srbija još uvijek uporno vodi kampanju za
nepriznavanje Kosova. Na tome je najviše radio bivši šef diplomatije
Vuk Jeremić. Sada se glasno o nepriznavanju govori u OEBS-u. SAD i
neke druge zemlje već govore o potrebi da Kosovo postane član OEBS.
Dakle to je realnost koju srpska diplomatija zanemaruje, misleći da
če joj podrška Rusije omogućiti da balansira između Istoka i Zapada.
Srbija nema kondiciju ni kapacitet da izigrava “zemlju između”, jer
prije toga mora ekonomski ojačati, srediti odnose sa regionom,
prevladati nedavnu prošlost i jasno definisati budućnost Srbije –
odnosno u kom pravcu se želi kretati. |
