|
Ekstremizam,
odnosno desničarski populizam
fenomen je koji je karakterističan
za celu Evropu tokom poslednjih 20
godina. To je značajan SIGNAL
upozorenja koji je posledica
nesposobnosti mainstream politike da
odgovori novim izazovima;
istovremeno, to podriva njenu
legitimnost. U pozadini su svakako,
strukturalni problem, proizašli iz
ekonomskih, socijalnih i kulturnih
promena.
Ekstremizam u postkomunističkim
zemljama još je veća pretnja, jer je
reč o, ili liberalnim ili pak
nekonsolidovanim demokratijama koje
sporije prepoznaju ili ga uopšte ne
prepoznaju kao problem.
Zato je smisao slobode, pre svega
slobode govora, slobodnih medija i
političkog udruživanja obaveza koja
nema ograničeni rok trajanja. Njihov
pravi smisao ne sme se nikada
zaboraviti, jer prerušeni fašizam
uvek vreba i predstavlja opasnost za
slobodu. Zato je naš zadatak da
otvoreno i uzbunjujuće reagujemo na
sve pojave – svakog dana i u svakoj
situaciji. Pojava
ekstremne desnice i desničarske
ideologije u Srbiji posledica su
strukturalnih promena nakon
razgradnje socijalističke države.
Ratovi devedestih vođenih sa idejom
o prekomponovanju Balkana, odnosno s
idejom o Velikoj Srbiji (Memorandumu
Srpske akademije nauka i umetnosti,
1986), samo su jedan od ideoloških
osnova na kojima još uvek opstaje
desna misao. Njene
osnovne karakteristike jesu: etnička
homogenizacija, težnja za stapanjem
državnih i etničkih granica,
antikomunizam I negiranje
antifašizma, jačanje tradicionalizma
I autoritarnosti, pravoslavlje,
tretirano kao superiorna religija u
odnosu na ostale etničke i
religijske grupe (posebno Hrvate,
Muslimane i Albance), otpor idejama
multikulturalizma i kosmopolitizma i
netrpeljivostprema “novim” (LGBT
popuacija) i tradicionalnim
manjinama (Romi).
Vojvodina zauzima značajno mesto u
aktivnostima ovih organizacija,
poslednjih godina tamo najviše i
deluju, pre svegu, u zalaganju za
poništavanjem bilo kakve ideje o
njenoj autonomiji. Njihove stalne
kampanje protiv autonomije ne
nailaze ni na kakvu osudu države.
Naprotiv, koriste se kao dokaz da je
Vojvodina i sama protiv autonomije,
a autonomaše percipiraju kao recidiv
komunizma. Svim
desničarskim pokretima zajednička je
i izrazita islamofobija i
neprijateljski stav prema svemu što
je islamsko. Posle
oktobarskih promena, SPC dobija
ogroman značaj u javnom i medijskom
prostoru i zajedno sa desničarskim
organizacijama (Dveri, Obraz…)
popunjava politički vacuum nastao
nakon pada Miloševića. S obzirom da
SPC i ekstremno desničarske grupe
dele stavove o mnogim pitanjima (kao
što su LGBT prava, pitanje Kosova,
odnos države i crkve, odnos prema
Hagu itd), može se zaključiti da
klerikalizacija srpskog društva
doprinosi jačanju desnog
ekstremizma. Osim
toga, njihovom delovanju koje je
uglavnom zvan pravnih normi,
pogoduje i činjenica da u Srbiji
postoji deficit pravne države.
Institucije pravne države i dalje ne
funkcionišu, a ljudska prava su
obesmišljen astalnim kampanjama
protiv ljdsko pravaških organizacija
i njihovih lidera.
Jačanju ekstremno desničarskih
organizacija doprinosi i diskurs
predstavnika državne vlasti koji
uporno izbegavaju da ove
organizacije označe kao pretnju
ustavnom poretku, i vrlo često ih
izjednačavaju sa organizacijama koje
se bave promocijom i zaštitom
ljudskih prava.
Stavljanje znaka jednakosti između
desnog ekstremizma i borbe za
ljudska prava neminovno vodi ne samo
ka jačanju desničarskih
organizacija, već i ka stvaranju
atmosphere linča i progona svih onih
koji se desnom ekstremizmu javno
suprotstavljaju.
Predstavnici države pod pritiskom EU
i jednog dela civilnog društva
desničare obično karakterišu kao
irelevantne organizacije, čime
relativizuju i banalizuju problem
desnog ekstremizma.
Državne institucije uglavnom
tolerišu ultradesničarske
organizacije i grupe koje su državi
služile kao važan instrument u
sprovođenju nekih političkih
ciljeva. Takođe
veoma perfidno se organizacije za
ljudska prava proglašavaju za
levičarske organizacije, odnosno za
recidive komunizma. Inače, opšta
ideološka konfuzija (revizija
istorije XX veka, promovisanje
četničkog pokreta kao antifašistčkog
pokreta s desne strane i sl),
dodatno doprinosi popularnosti
desničarskih organizacija.
Država ne precipira desni
ekstremizam kao pretnju. U prilog
tome svedoči odsustvo reakcije
državnih institucija na njihovo sve
izraženije delovanje. Zabranom samo
dveorganizacije, dekriminalizuje
ostale ekstremne desničarske grupe,
a njihova ideologija se uspostavlja
kao politički legitimna.
Politički ekstremizam desne
orijentacije negira temeljne
vrednosti demokratske ustavne
države. Suptilnije varijante desnog
ekstremizma mogu potkopati i
ugroziti demokratiju. Zbog veoma
često vešte “političke mimikrije,
verbalnog kamufliranja i igre
zbunjivanja” i sakrivanja iza
“patriotizma” još su opasnije, jer
se teže prepoznaju kao društvena
pretnja, pogotovo u zemljama koje su
suočene sa teškim tranzicionim
problemima. Problem
desnog ekstremizma ne može se rešiti
bez sveobuhvatnih preventivnih mera
države, pre svega u obrazovanju,
medijima i državnim institucijama,
pravosudnim u prvom redu. |
