Naslovna... > Vesti > Izlaganje na Okruglom stolu o ekstremizmu

 

 

  

 

 

 

Izlaganje na Okruglom stolu o
ekstremizmu

Sonja Biserko | 12. novembar 2014.

 

 

Ekstremizam, odnosno desničarski populizam fenomen je koji je karakterističan za celu Evropu tokom poslednjih 20 godina. To je značajan SIGNAL upozorenja koji je posledica nesposobnosti mainstream politike da odgovori novim izazovima; istovremeno, to podriva njenu legitimnost. U pozadini su svakako, strukturalni problem, proizašli iz ekonomskih, socijalnih i kulturnih promena.

Ekstremizam u postkomunističkim zemljama još je veća pretnja, jer je reč o, ili liberalnim ili pak nekonsolidovanim demokratijama koje sporije prepoznaju ili ga uopšte ne prepoznaju kao problem.

Zato je smisao slobode, pre svega slobode govora, slobodnih medija i političkog udruživanja obaveza koja nema ograničeni rok trajanja. Njihov pravi smisao ne sme se nikada zaboraviti, jer prerušeni fašizam uvek vreba i predstavlja opasnost za slobodu. Zato je naš zadatak da otvoreno i uzbunjujuće reagujemo na sve pojave – svakog dana i u svakoj situaciji.

Pojava ekstremne desnice i desničarske ideologije u Srbiji posledica su strukturalnih promena nakon razgradnje socijalističke države. Ratovi devedestih vođenih sa idejom o prekomponovanju Balkana, odnosno s idejom o Velikoj Srbiji (Memorandumu Srpske akademije nauka i umetnosti, 1986), samo su jedan od ideoloških osnova na kojima još uvek opstaje desna misao.

Njene osnovne karakteristike jesu: etnička homogenizacija, težnja za stapanjem državnih i etničkih granica, antikomunizam I negiranje antifašizma, jačanje tradicionalizma I autoritarnosti, pravoslavlje, tretirano kao superiorna religija u odnosu na ostale etničke i religijske grupe (posebno Hrvate, Muslimane i Albance), otpor idejama multikulturalizma i kosmopolitizma i netrpeljivostprema “novim” (LGBT popuacija) i tradicionalnim manjinama (Romi).

Vojvodina zauzima značajno mesto u aktivnostima ovih organizacija, poslednjih godina tamo najviše i deluju, pre svegu, u zalaganju za poništavanjem bilo kakve ideje o njenoj autonomiji. Njihove stalne kampanje protiv autonomije ne nailaze ni na kakvu osudu države. Naprotiv, koriste se kao dokaz da je Vojvodina i sama protiv autonomije, a autonomaše percipiraju kao recidiv komunizma.

Svim desničarskim pokretima zajednička je i izrazita islamofobija i neprijateljski stav prema svemu što je islamsko.

Posle oktobarskih promena, SPC dobija ogroman značaj u javnom i medijskom prostoru i zajedno sa desničarskim organizacijama (Dveri, Obraz…) popunjava politički vacuum nastao nakon pada Miloševića. S obzirom da SPC i ekstremno desničarske grupe dele stavove o mnogim pitanjima (kao što su LGBT prava, pitanje Kosova, odnos države i crkve, odnos prema Hagu itd), može se zaključiti da klerikalizacija srpskog društva doprinosi jačanju desnog ekstremizma.

Osim toga, njihovom delovanju koje je uglavnom zvan pravnih normi, pogoduje i činjenica da u Srbiji postoji deficit pravne države. Institucije pravne države i dalje ne funkcionišu, a ljudska prava su obesmišljen astalnim kampanjama protiv ljdsko pravaških organizacija i njihovih lidera.

Jačanju ekstremno desničarskih organizacija doprinosi i diskurs predstavnika državne vlasti koji uporno izbegavaju da ove organizacije označe kao pretnju ustavnom poretku, i vrlo često ih izjednačavaju sa organizacijama koje se bave promocijom i zaštitom ljudskih prava.

Stavljanje znaka jednakosti između desnog ekstremizma i borbe za ljudska prava neminovno vodi ne samo ka jačanju desničarskih organizacija, već i ka stvaranju atmosphere linča i progona svih onih koji se desnom ekstremizmu javno suprotstavljaju.

Predstavnici države pod pritiskom EU i jednog dela civilnog društva desničare obično karakterišu kao irelevantne organizacije, čime relativizuju i banalizuju problem desnog ekstremizma.

Državne institucije uglavnom tolerišu ultradesničarske organizacije i grupe koje su državi služile kao važan instrument u sprovođenju nekih političkih ciljeva.

Takođe veoma perfidno se organizacije za ljudska prava proglašavaju za levičarske organizacije, odnosno za recidive komunizma. Inače, opšta ideološka konfuzija (revizija istorije XX veka, promovisanje četničkog pokreta kao antifašistčkog pokreta s desne strane i sl), dodatno doprinosi popularnosti desničarskih organizacija.

Država ne precipira desni ekstremizam kao pretnju. U prilog tome svedoči odsustvo reakcije državnih institucija na njihovo sve izraženije delovanje. Zabranom samo dveorganizacije, dekriminalizuje ostale ekstremne desničarske grupe, a njihova ideologija se uspostavlja kao politički legitimna.

Politički ekstremizam desne orijentacije negira temeljne vrednosti demokratske ustavne države. Suptilnije varijante desnog ekstremizma mogu potkopati i ugroziti demokratiju. Zbog veoma često vešte “političke mimikrije, verbalnog kamufliranja i igre zbunjivanja” i sakrivanja iza “patriotizma” još su opasnije, jer se teže prepoznaju kao društvena pretnja, pogotovo u zemljama koje su suočene sa teškim tranzicionim problemima.

Problem desnog ekstremizma ne može se rešiti bez sveobuhvatnih preventivnih mera države, pre svega u obrazovanju, medijima i državnim institucijama, pravosudnim u prvom redu.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Copyright * Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji - 2014

Web Design * ParadoXFactory