|
Sadržaj zajedničke deklaracije Srbije i Republike Srpske o
djelovanju za 'opstanak srpske nacije i srpskog naroda' i efekat
koji će ona definitivno proizvesti jeste nova homogenizacija građana
koji sebe doživljavaju kao Srbi u Srbiji, Kosovu, BiH i Hrvatskoj,
kaže u razgovoru za Al Jazeeru kulturolog Srđan Šušnica.
Homogenizacija, nastavlja, koja, kao i u slučaju memoranduma SANU iz
1986. godine, u svojim temeljima ima političke mitove i izmišljotine
o starini i kontinuitetu tzv. "srpske nacije ili naroda" i
"nacionalne svijesti srpskog naroda" od Nemanjića do danas, te mit o
tzv. "historijskoj srpskoj zemlji i njenim granicama".
“Najavljena dekleracija koristi jezik, kulturu, crkvu i druge
identitarne elemente koji se danas uzimaju zdravo za gotovo kao
"srpski" da bi postigli politički cilj homogenizacije i
viktimizacije Srba oko vrlo upšrošćene, usko kodifikovane, naširoko
revidirane i mitovima nadopunjene "istorije Srba"”, navodi on.
Sa historijskog aspekta, kaže on, “sva pansrpska ‘memorandumašenja’
zadnjih 30 godina ne žele da uvaže istorijsku činjenicu i čvrste
argumente da je stanovništva pravoslavne vjere na današnjim
teritorijama Hrvatske, Bosne, Crne Gore i Kosova najmanje tri vijeka
dijelilo bitno drugačiju političku ili kulturnu istoriju pa i
jezički dijalekt, od pravoslavnog stanovništva na teritoriji
današnje Vojvodine i centralne Srbije, naročito tokom 19. vijeka”.
‘Pansrpska memorandumašenja’
“Kulturne historije, etnografije i jezički dijalekti pravoslavnog,
većinom polunomadskog slavenogovorećeg stanovništva Balkana koje se
često nazivalo Vlasima, Morlacima ili Brđanima su jako
fragmentirane, raznovrsne, neunificirajuće, nezapisane i međusobno
prožete sa političkim i kulturnim istorijama Otomanske i Habsburške
carevine, te duboko povezane sa etnografijama, jezicima i
konfesijama pojedinih regija tih carevina. Sam vjerski identitet u
Otomanskom carstvu a donekle i u Habsburškom je bio duboko prožet
socijalno-ekonomskom funkcijom i statusom unutar miletskog ili
sistema vojne granice i kao takav bio je fluidan, privremen, potpuno
anacionalan, zamjenjljiv drugim vjerskim identitom iz vojnih,
administrativnih, poreskih ili ekonomsko-migracionih razloga. Tako
identiteti i etnografije variraju od zemlje do zemlje, od regije do
regije, od jednog do drugog istorijskog perioda, te je nemoguće
povući jednu linearnu istorijsku narodonosnu ili nacionalnu nit ni
od 1800te, a kamoli od Nemanjića do danas. To važi za sve današnje
nacije na Balkanu, ne samo za srpsku”. Smatra da
‘pansrpska memorandumašenja’ ne uvažavaju historijsku činjenicu da
pravoslavno stanovništvo na teritorijama BiH i Hrvatske, Crne Gore i
Kosova jednostavno nije bilo dio istih historijskih i političkih
procesa formiranja srpske nacionalne svijesti i nacije koji su se
dešavali pravoslavnim Slavenima u Vojvodini krajem 18. vijeka i u
Šumadiji i centralnoj Srbiji početkom 19. vijeka.
“Na teritoriji današnje Hrvatske formiranje srpske nacionalne
svijesti u Dalmaciji i centralnoj Hravtskoj je opet poseban i
odvojen proces od onog u Srbiji i BiH i usko je povezan sa razvojem
svijesti o hrvatskom nacionalnom identitetu i južnoslavenskoj ideji
unutar jakog germanskog, mletačko-italijanskog i rimokatoličkog
kulturnog i vjerskog konteksta. U BiH taj srpski
nacionalno-formirajući impuls nije bio domaći već je u drugoj
polovini 19.vijeka stizao iz pravoslavne crkve i Srbije, te nalazio
dosta otpora i nerazumijevanja među pravoslavnim stanovništvom
Bosne. Najčešće je imao bolji prijem među klerom i prvom
pravoslavnom trgovačkom buržoazijom u Hercegovini i mladeži koja se
krajem 19. vijeka školuje u duhu nacional-romantizma. I tada se
identitet pravoslavnih u BiH polako prepisuje u “srpski” na
specifičan način, u jednoj dubokoj povezanosti sa kulturnim i
ekonomskim ostacima Osmanskog carstva i miletskog sistema te i u
živoj i nekonftorijaćujoj interakciji sa drugim konfesijama i
etnografijama u BiH”. * * *
Privid 'historijske šanse' Srđan Šušnjica
tvrdi da “jačanje evropske ultradesnice, Brexit i druge bolesti koje
ima EU, dezorijentisana američka administracija pod Donaldom
Trumpom, Trumpove veze sa ruskim oligarsima i diktatorom, te sve
oštriji sukob američkog kongresa sa zvaničnom Rusijom, još više
pojačavaju privid “istorijske šanse””. “Ruski
pritisci na Srbiju u pogledu ruske baze u Nišu i vanjske i
bezbjednosne politike Srbije, ubrzana militarizacija i naoružavanje
policije RS, najavljivanje osnivanja posebne garde RS, izgradnja
buduće ruske baze u bivšoj vojnoj kasarni kod Banja Luke i
destabilizirajući separatistički potezi Dodikovog režima, na terenu
i među narodom stvaraju percepciju da je promjena granica i
prisajedinjenje RSa Srbiji moguće, kad-tad, uz malo odricanja i
hibridnog ratovanja, uz malu podršku Rusije i veliku uspavanost i
zaokupljenost Zapada”.
* * *
Šušnica objašnjava da je srpski nacionalni identitet izašao izvan
čaršijskih sredina, te se jače raširio među većinski ruralnim
pravoslavnim stanovništvom u BiH tek poslije Prvog svjetskog rata, a
tek u drugoj Jugoslaviji kao neka vrsta labilnog popisnog identiteta
dopire “odozgo” do najzabačenijih dijelova BiH. “Pa
mi sve do 1960. imamo na Zamijanju kraj Banja Luke pravoslavno
stanovništvo sa specifičnim dijalektom i govorom koje je sebe sve do
Prvog svjetskog rata identifikovalo kao Vlahe Martologe, ali su onda
“prepisani u Srbe”. Tako je u “srpski identitet” neistorično i
krajnje nepravedno prepisan i identitet Crnogoraca i zamalo zatrt sa
svojim osobenostima. Identitet npr. Bokelja u Crnoj Gori je tako
prepisan ili u srpski ili u hrvatski nacionalni identitet po liniji
vjere i danas praktično ne postoji kao osobenost. To se desilo i sa
Vlasima Krajišnicima iz obe imperije. To se desilo i Bunjevcima i
Šokcima u današnjoj Hrvatskoj. To se upravo dešava današnjim
Gorancima i Torbešima na Kosovu i sandžačkim muslimanima u Crnoj
Gori i Srbiji koji se prepisuju u “Bošnjake”. Takvih je na stotine
primjera širom Balkana u svim balkanskim “nacijama”.
Profašistička teorija ‘krvi i tla’
Ono što je jako uticalo na identitarno ekskluziviranje bosanskih
pravoslavaca u Srbe u Bosni, navodi kulturolog Šušnica, jeste
"genocid kojem su bili izloženi u NDH, a skorašnji rat i genocid nad
nesrpskim stanovništvom u BiH je dodatno učvrstio tu lažnu
percepciju da bosanski pravoslavci ne (treba da) dijele zajedničku
političku i kulturnu historiju sa bosanskim muslimanima i
katolicima, već isključivo pripadaju mitološkom i namišljenom toku
historije Srba od Kosova na ovamo". “E to je ta
profašistička teorija “krvi i tla”, to je ta iracionalnost i laž
koju svaka ovakva pansrpska dekleracija želi da učvrsti i zato se
one istorijski ponavljaju i ponavljaće se svako četvrt ili pola
vijeka. U duhu one rečenice koju je apologet novog pansrpskog
nacionalizma pokojni Brana Crnčević jedne prilike izjavio: “Između
Srbije i istine, biram Srbiju”. Kolika je laž toliki je i trud da
se ona održi”. Dodaje da, nažalost, neki krugovi
“hrvatskih i bošnjačkih kleronacionalista u BiH ubrzano prate i
kopiraju ovu matricu “krvi i tla” u svojim političkim prostorima,
što kao lančana reakcija jača ideološke pozicije nacionalističke i
profašističke desnice u BiH i na cijelom Zapadnom Balkanu”.
Deklaracija Srbije i Republike Srpske, po njemu, ima trojak učinak.
“Prvi učinak je održanje kontinuiteta kleronacionalizma i pansrpske
ideologije krvi i tla, od misli i ideja "sveca" Velimirovića,
Stevana Moljevića, Dragiše Vasića preko kneza Pavla, Nedića, Ljotića
i četničkog pokreta do Dobrice Ćosića, Riste Amfilohija Radovića i
vrha SPCA-a i SANU-a. Pansrpski klerofašizam jednostavno ne popušta
ni za jotu, nije kapitulirao, nije se demilitarizirao i
denacifikovao ni u BiH ni u Srbiji, ni na Kosovu, iako je upravo ta
ideologija bila temelj osvajačkih i genocidnih ratova 90-tih protiv
države Hrvatske, države BiH i pokrajine Kosovo. Ta ideologija je
opasan virus koji posredstvom SPC-a, revizionista i njihovih medija
kontaminira svijest i osjećaje građana tih država koji sebe
doživljavaju Srbima. Oni su njoj vjerni, iako ih je ta ideologija
instrumentarizirala da se odreknu svoje domovine i napadnu zemlju i
komšije u kojoj i sa kojima su djelili kulturnu i političku istoriju
nekoliko vjekova. Oni još vjeruju propagatorima te ideologije iako
su ih oni mobilisali, opljačkali, natjerali u rat, a zatim u zbijeg
i bijedu. To je bio bijeg jednako zbog straha od odmazde koliko i
zbog svijesti da su postali dio jedne u suštini amoralne, zločinačke
i pljačkaške kampanje srpskih kleronacionalista i zvaničnog
Beograda”. Drugi učinak je, kaže, ta politička
homogenizacija i viktimizacija Srba koju vidimo i u ovoj deklaraciji
ali i u zajedničkom kulturno-propagandnom i komemorativnom
djelovanju kleronacionalističkih elita iz RS i Srbije.
Navodi da je to djelovanje započelo ceremonijom otvaranja
Andrićgrada u Višegrada na Vidovdan 2014. koja se može čitati i kao
“postmoderni Gazimestan”. “Zadnji takav propagandni
događaj u “duhu Gazimestana” je zajedničko komemoriranje srpskim
žrtvama ‘Oluje’ na stadionu Veternik kod Novog Sada pred 3.0000
ljudi, ove godine. Nacionalna homogenizacija je uvijek konfliktna,
teži i priprema za neki politički sukob. Koliko su jake i
sveprisutne tendencije nacionalne homogenizacije toliko je sukob
značajniji i neizbježniji”.
‘Rusifikovane političke zajednice’
Treći učinak je po Šušnici da deklaracijom elite u RS-u i Srbiji na
neki način pripremaju narod u tom bh. entitetu i Srbiji ali i regiju
i širu međunarodnu zajednicu za neke krupne i potencijalno
turbulentne događaje. “Ova dekleracija dolazi u
periodu kada su pansrpski nacionalizam i njegovi nosioci potpuno
prigrlili političko i ideološko pokroviteljstvo i podršku Rusije,
naročito Dodikov separatistički režim. RS i Srbija su vrijednosno,
politički i vojno dobrano rusifikovane političke zajednice, a
njihovim liderima Evropa je isključivo i samo ekonomska i tržišna
šansa i moguć izvor finansiranja javnih projekata. Njih ništa drugo
od Evrope ne zanima, ni ljudska i građanska prava, ni liberalna
demokratija, ni slobode medija, a najmanje katarzična iskustva
Nijemaca. RS je praktično ruski nosač u srcu Evrope i ima jaku
podršku zvaničnog Beograda”. Tvrdi kako ruski
zvaničnici već deceniju finansiraju pa i koordiniraju srpske
desničarske i nacionalističke krugove i ubjeđuju ih da granice na
Balkanu nisu nepromjenjljive, a praktično im to dokazuju u Gruziji i
Ukrajini. “Ova deklaracija dolazi u trenutku kada
Aleksandar Vučić najavljuje svesrpski dijalog o Kosovu i kada se u
Srbiji i RS-u aktualizira priča o uvlačenje “pitanja RS-a” u
rješavanje “Kosovskog pitanja”. Time se u politički jezik uvodi
nešto čega u političkoj realnosti nema, a u diplomatiju se ubacuju
aduti kojih nema, jer ta dva “pitanja” su odavno rješena a aduti
ispucani. No izgleda da srpske političke elite doživljavaju rusku
zaleđinu i rusifikovan pansrpski nacionalizam kao novu “istorijsku”
priliku da promjene granice i dovrše političko i teritorijalno
jedinstvo srpskog naroda u formuli “priznanje države Kosovo za RS i
sjever Kosova””. Kaže da agresivnost i regionalna
sveprisutnost ruskog velikog brata te politički savez Vladimira
Putina i Recepa Tayyipa Erdogana za elitu u RS-u i Srbiji
predstavlja šansu za dva “historijska” dogovora, prvi sa Albancima,
a drugi sa Bošnjacima. Dodatnu sumnju da je ovaj
profašistički program ostvariv, smatra Šušnica, daju i “vrlo mlake,
paraderske i očekivano jalove reakcije bošnjačkih nacionalista oko
Bakira Izetbegovića te trgovački i kompromisni stav klerika Muamera
Zukorlića o zajedničkom rješavanju pitanja Kosova i RS-a”.
“U svom stavu Zukorlić vrlo blizak Izetbegovićevom političkom klanu,
nema nikakvih problema sa trgovinom teritorijem s tim da se u
trgovinu uključi i Sandžak. Ovim se zaokružuje slika željenih
istorijskih dogovora, a daje se privid šanse da će dva bratska
klerofašizma, stariji srpski i mlađi bošnjački, jednom vladati u
zaokruženim i genocidom očišćenim teritorijama i etnovjerskim
zajednicama”. To bi, zaključuje on, bio
“historijski uspjeh pansrpskog klerofašizma i nove ruske diplomatije
u kojem bi pravi gubitnici bili država BiH te građani obe države”.
Strahuje da ćemo poslije ove “benigne” dekleracije, kao i poslije
“benignog” memorandum SANU, opet čekati njenu vatrenu dramaturšku
obradu na terenu. |
