|
Od kraja decembra 2019. u Crnoj Gori na površinu isplivava težak i
tužan povijesni glib taložen protekle tri postkomunističke i
postjugoslovenske decenije. Glib je to i “velike Srbije” i druge
Jugoslavije, ali i crnogorskog društva koje se skoro 15 godina
poslije sticanja nezavisnosti države ne želi ili ne može suočiti
sapolit-ideološkiin Himerama svoje recentne prošlosti
Što je to sadašnjica u Crnoj Gori?
Pokušaj državnog prevrata; bojkoti opstrukcije rada najvišeg tijela
u državi; prijetnje oružanim pobunama i prolijevanjem krvi; nasilja
u parlamentu; balvan barikade po putevima; ostrašćeni mladi
nacionalisti na barikadama i bakljadama; mantijaši SPC-a na čelu
reakcionarnih falangi; kukumavke i deklaracije o “ugroženosti Srba”;
vulgarna anticrnogorska histerija srbijanskih i republiko-srpskih
režimskih medija i proruskih izdanja; gnusne poluistine i laži koje
iz tabloida Aleksandra Vučića guta vjerujući narod “srpskih
zemalja”; pozivi na nasilno rušenje “bezbožne” vlasti… Red bacanja
kletvi, red ekskomunikacije iz SPC-a, pa red svetačkih moštiju; pa
malo “krilatog novorođenčeta”; sve garnirano svakodnevnim
pomazanjima, molebanima i “dokazivanjima” božijih čuda za
Risto-vjerujući anti-NATO narod, te božijih kazni za mrske
“bezbožnike” i njihove zakone…
Slike su ovo radikalnog nacionalno-vjerskog zanosa i
fundamentalizma. Po drugu Risti, slike su to “vaskrsavanja naroda”,
hoteći reći da ih nije na ulice izvela mašinerija SPC-a i DF-a, već,
eto, “božija” volja i naum. Rekao bih da je to ipak “volja”
nedovršenih istorijskih procesa i neporažene pan-srpske ideologije
krvi i tla iz devedesetih godina. Velikodržavna ideologija
“velikosrpstva” nije iščezla, samo je promjenila ideološke i
realpolitičke agense i forme koji je nose. Nekada nam se ukazivala u
formi “događanja naroda”, a danas, kako je to odlično primjetio Ivan
Colović, u formi “događanja boga” (Peščanik, 19. 2.2020.).
OSLONCI IDEOLOGIJE KRVI I TLA
Ova promjena forme ukazuje i na nestanak onih najkrupnijih
realpolitičkih oslonaca ove ideologije: nema više korupsa JNA,
partijsko-udbaško-paravojnih struktura, apsolutne kontrole medija,
nema više ni akumuliranog javnog bogatstva SFRJ.
Ali ukazuje i na nastanak nekih novih oslonaca u vidu malignog
ekonomskog, političkog i obavještajno bezbjednosnog uticaja
Putinovog režima i Ruske pravoslavne crkve u tzv. “srpskim
zemljama”, te sve intenzivnije militarizacije i naoružavanja Srbije
i Republike Srpske. Ako se zagledamo u recentnu prošlost, pet je
istorijski najodrživijih rezultata divljanja “velikosrpstva” po
susjednim republikama i pokrajinama devedesetih: 1) genocid u Bosni
i etnička čišćenja u dijelovima Srbije, Vojvodine, Crne Gore i na
Kosovu; 2) paradržava, u bih entitet RS u Bosni; 3) teritorij
sjevera Kosova i, ako se dese, famozne “ZSO”; 4)
beogradsko-zagrebački dogovorni progon Srba iz Hrvatske u zamjenu za
progon nesrba iz Bosanske Krajine; i 5) uništavanje nepoželjnog
kulturno-istorijskog naslijeđa, interetničke i interkonfesionalne
demografije.
Zajednički politički nazivnik svih ratnih uspjeha zvaničnog Beograda
jeste fenomen “saoizacije” kreiranje pobunjeničkih i samoproglašenih
političkih tvorevina “srpskih autonomnih oblasti” na područjima koje
je ideologija velikosrpstva označila kao ekskluzivno srpski grunt.
Saoizacije na teritorijama Hrvatske i BiH su bile polazne
konstrukcije za kasniju oružanu, protivustavnu i zločinačku
teritorijalnu homogenizaciju “srpstva” u etnički očišćene paradržave
Republiku Srpske Krajine (RSK) i RS.
SAOIZACIJA
Fenomen saoizacije je nešto što će građani i u Crnoj Gori, i u
Bosni, i na Kosovu, morati dobro apsolvirati. On prati crnogorsko i
BiH društvo od devedesetih, a sudeći po balvanima i mantijaškom
fundamentalizmu u Crnoj Gori i po secesionističkom divljanju
Dodikovog režima, još dugo će imta sjekira visiti nad glavama.
Da se prisjetimo!
U Kninu je 27. 6. 1990. lokalna skupština opštine donijela odluku o
osnivanju tzv. Zajednice srpskih opština sjeverne Dalmacije i južne
Like, koja će prerasti u SAO Krajinu 22. 12. 1990 godine. Ubrzo je
na svesrpskom saboru u Srbu 25. 7. 1990. proglašena Deklaracija o
suverenosti i autonomiji srpskog naroda, uz ostrašćene govore
Šešelja, Jovana Raškovića i ideologa “balvan revolucije,” episkopa
dalmatinskog SPC-a Nikolaja Mrđe. Istog dana je osnovano i Srpsko
nacionalno vijeće, koje će 17. 8.1990. održati referendum o
“autonomiji Srba u Hrvatskoj”. Tog avgusta je počela i “balvan”
revolucija kako bi se toj namišljenoj etno-autonomiji pokušao dati
teritorijalni obris.
Podsjeća li vas ovo na nešto!? Organi tzv. SAO Krajine su u maju
1991. organizovalinovi referendum, ovog puta ne o “autonomiji”, već
o “razdruživanju” Srba od Hrvatske i ostanku u Jugoslaviji”. SAO
Istočna Slavonija, Baranja i zapadni Srijem je samoproglašena
25.6.1991., a SAO Zapadna Slavonija 12.8.1991. godine. Ustavni sud
Hrvatske poništio je sve ove odluke, ali to nije spriječilo da SPC i
Miloševićevi ideolozi egzaltiraju mase stručno viktimiziranih i
raspamećenih Srba, i krenu u uništavanje i srpskih i hrvatskih
života. Oružane čarke sa prvim mrtvima dešavaju se u aprilu i maju
1991. godine na Baniji, u Slavoniji, Borovu Selu, da bi krajem jula
i početkom avgusta 1991. krenuo sveopšti napad tada već
“četnizirane” JNA i srpskih paravojnih jedinica na gradove i sela u
Hrvatskoj.
Na svim frontovima! Saoizacija u Bosni je tekla uz mitinge SDS-a,
bjesomučnu propagandu iz Beograda, uz ratne pokliče mantijaša ŠPC-a,
šetanje moštiju i prevrtanje “srpskih” kostiju po Hercegovini.
Zvuči li poznato?
Bosna je postala žrtva saoizacije uz slike gradskih drvoreda
obijelilih od smrtovnica vojnika JNA svih nacionalnosti, poginulih,
gle apsurda, za saoizaciju Hrvatske. Tzv. skupština zajednice
Bosanske Krajine je samoproglašena 25.4.1991. u u Čelincu kod
Banjaluke, a 16.9. ista će proglasiti tzv. SAO Bosansku Krajinu.
Neki od tada prisutnih pučista u Čelincu npr. Radoslav Brđanin i
Stojan Župljanin još služe kazne za najteže ratne zločine koje su
promovirali, naređivali i organizovali. Tzv. Zajednica opština
Istočne i Stare Hercegovine formirana je 27. 5. 1991, a od nje je
12. 9. 1991. samoproglašena SAO Hercegovina. Jedna za drugom
štancane su namišljenje “srpske” tvorevine: tzv. SAO Romanija 17. 9.
1991; SAO Sjeveroistočna Bosna 20. 9. koja u decembru 1991. postaje
SAO Semberije i Majevice; a u novembru 1991. samoproglašavaju se SAO
Birač, SAO Sjeverne Bosne i SAO Ozren. Već u oktobru 1991. poslanici
SDS i skoro svi Srbi iz drugih partija u skupštini SR BiH
samoproglašavaju protivustavnu i pučističku “skupštinu srpskog
naroda u BiH”., koja 21.12.1991. donosi odluku o formiranju tzv.
“Srpske Republike BiH”.
Famozni Dan RS-a 9.1. ustvari je dan samoproglašenja ove nakazne
tvorevine 1992. godine, kada su usvojeni i zlokobni zaključci koji
su označili početak velikosrpskog genocidnog projekta u SR BiH.
Prema tim zaključcima, budućoj srpskoj paradržavi trebalo je
pripasti 2/3 Bosne, a u pomiješanim bosanskim čaršijama, mjesnim
zajednicama i haustorima, nesrpsko stanovništvo se trebalo
identifikovati, razdvojiti od Srba, zastrašiti, pobiti, deportovati,
natjerati u izbjeglištvo, stoje sam Ratko Mladić na tom zasjedanju
nazvao genocidom.
Već u prvoj polovini marta 1992. srbijanske paravojne jedinicasa
pobunjenom srpskom policijom i uz podršku vojske upadaju u
Bijeljinu, Srebrenicu; vrše masovna ubistva civila, pljačku i palež
duž Podrinja. Saoizacija Bosne se sa “dekleracija” i “referenduma”
prelila na teritorije i završila u genocidu, parađržavi, laži i
bijedi miliona ljudi. Manjina je profitirala.
CRNA GORA
Kakve to veze ima sa Crnom Gorom, pa u njoj nije bilo niti jedne
SAO!? Tačno. Ali tek djelimično.
U Crnoj Gori nije bila proglašena ni jedna SAO, ali je na momente
cijela Crna Gora bila SAO! Dijelovi crnogorskog društva i aparata,
posebice SPC i Ristova crkva, zdušno su se zalagali i bespoštedno
trošili da saoizacija u Bosni i Crnoj Gori bude što krvavija.
Već 8. 3. 1992. četnički vojvoda Milika Ceko Dačević organizuje za
Bošnjake “kristalnu noć” u Pljevljima. Teror, paljenje kuća i
zanatskih radnji, zastrašivanja i progoni Bošnjaka se pojačavaju
tokom ljeta i u srbijanskom i u crnogorskom dijelu Sandžaka. Kad je
Bosna bila na koljenima, Momir Bulatović se zdušno zalaže da tako
saoizirana Crna Gora anektira SAO Hercegovinu.
U avgustu 1992. Dačević sa Bijelim orlovima i uz pomoć srpskih
paravojnih jedinica braće Kornjača iz Čajniča preuzima kontrolu nad
pljevaljskom policijskom stanicom i gradom. Više od polovine
lokalnih policajaca se predalo Dačeviću! Nije proglasio SAO, ali kao
da jeste. Trideset godina poslije, u Pljevljima i drugim sredinama
na sjeveru opet isti akteri organizuju političko “događanje SAO
boga” i molebansaoizaciju Crne Gore.
Saoizacijom Crne Gore devedesetih počinjeni su monstruozni ratni
zločini, čije žrtve su uglavnom bili Bošnjaci. Nikada rezolutno
priznati i osuđeni, rijetko kažnjeni, prilično zaboravljeni u javnom
diskursu.
Nije se završilo krvavo kao u Bosni, ali ipak crnogorski
establišment, i onaj na vlasti i onaj u opoziciji, duguju građanima,
posebno mladima, odgovor na pitanje šta se to dogodilo, ko su žrtve
a ko počinioci. Građani Crne Gore, i oni na litijama i oni van njih,
pogotovo mladi, imaju pravo znati o zločinima koji su počinjeni u
ime tobože “ugroženog srpstva”, u ime jedinstva “dva oka u glavi”, u
ime pravoslavlja, u ime srpske trobojke kojom se sad kite litije i
šaraju murali.
RITAM ZLOČINA
Imaju pravo znati o ubistvima i otmicama civila, pustošenjima sela,
o uništavanju džamija i mezarja, o etničkom čišćenju više od 30 sela
i više hiljada Bošnjaka Crne Gore.
Imaju pravo znati kako i zastoje više od stotinu građana Crne Gore
iz Herceg Novog i sjevera hapšeno po ulicama, bolnicama i kućama i
deportovano vlastima RS koja ih je poubijala. U školske udžbenike
treba da uđu fakti o napadu na Bukovicu u februaru 1993. gdje je
ubijeno šest seljana, zlostavljano 76 osoba, zapaljeno najmanje 8
kuća, a sve ostale demolirane i opljačkane, gdje je uništena
džamijau selima Planjsko i Raščići, zapaljena četvororazredna škola
u selu Krčevine, a cjelokupno bošnjačko stanovništvo zauvijek
protjerano.
Po modusu ovi zločini se ne razlikuju od istih počinjenih u
Višegradu, Banjaluci ili Foči. U kojoj se god SAO zaviorila srpska
trobojka, označila je pustoš i smrt za hiljade nesrba.
U tim udžbenicima bi moralo da stoji da ovi zločini u Crnoj Gori
nisu bili tek puki incidenti tamo nekih odmetnutih kriminalnih
grupa, već da je to bio dio šireg plana etničkog istrebljenja i
progona Bošnjaka Sandžaka, pogotovo uz granicu sa Bosnom. Samo
nekoliko dana nakon Bukovice istovjetan napad izveden je i na selo
Kukurovićiu opštini Priboj, gdje su ubistva, silovanja i teror
zauvijek otjerala više od polovine građana Priboja.
Građani imaju pravo znati da su, pored zločinaca iz Srbije i RS, u
zločinima učestvovali i državljani Crne Gore, pripadnici VJ,
policije Crne Gore i paravojnih jedinica; da mnogi od tih zločinaca
šetaju među njima slobodno, jer je ih država nije uspjela, a da se
ne lažemo, i nije htjela osuditi.
To je bilans saoizacije Crne Gore tada. A sada?
AKTIVISTI I ONI DRUGI
Svjestan sam da je, kao i antiratna Srbija, i antiratna Crna Gora
postojala i bila glasna. Postoji i danas. Znam da su mnogi
književnici, novinari, aktivisti i intelektualci Crne Gore, iskreno
i ljudski ustali protiv zločinanad svojim komšijama. I danas se
njihovi glasovi čuju, i popunjavaju prazninu koju ostavlja
oficijelna kultura zaborava i amnezije.
Ipak, ovdje bih povukao oštru granicu između nepokolebljivih
antiratnih aktivista i boraca za istinu, katarzu i prava žrtava i
društva na sjećanje i onih u Crnoj Gori koji su prije deset ili
petnaest godina, iz ko zna kojih pobuda, bildali svoj imidž pišući o
ovim zločinima, da bi sada postali otvorena propagadna agencije
anti-crnogorske histerije, glavni promoteri lažne viktimizacije Srba
i nove saoizacije Crne Gore.
Jesu li to Vijesti i neki drugi posljednjih petnaest godina ručno
prali Ristin krvavi donji veš, da bi sad tobože uspravni mogli stati
na stranu Ristine crkve, koja 30 godina tuđom krvlju, tuđim
manastirima i tuđim parama gradi i otima tzv. “srpske svetinje” i
progoni nesrbe po Crnoj Gori?
Rezolucija o genocidu u Srebrenici crnogorske skupštine je hrabar i
poštovanja vrijedan iskorak. Neka nova rezolucija o žrtvama ratnih
zločina u Crnoj Gori trebala bi biti sljedeći, jer istina o
velikosrpskim zločinima jeste početni kamen i temeljni narativ
obnove crnogorske nezavisnosti.
O ratnim zločinima i žrtvama u Crnoj Gori, danas ne postoji
institucionalna kultura sjećanja, niti državna komemoracija, nema
dana sjećanja, nema državnih biljega. I to je najveća livada sa koje
se napasa četnolika Ristova crkva i njena zavedena pastva, sa koje
polaze i na kojoj završavaju svi molebani, litije, kletve, pozivi i
akcije na nasilno rušenje vlasti i prevrate. Jedna druga livada sa
koje gricka drug Risto zove se ekonomska nejednakost i tranzicijska
nepravda.
POSLJEDICE BOŽJE LJUBAVI
Siguran sam da se upravo u toj kulturi zaborava krije objašnjenje
masovnosti nacionalnog i vjerskog zanosa na litijama. U kulturi
amnezije i ćutanja krije se i impotenmost najpozvanijih dijelova
društva, političke scene, akademije, intelektualne javnosti, da
artikuliraju snažniju reakciju na mantijašku kontrarevoluciju, u
odbrani građanskog i sekularnog društva. Čast izuzecima.
Zbog toga bi i za društvo i za državu bilo ljekovito da u javni
diskurs uđu imena žrtava: Hajra i Ejupa Muslića (oktobar 1992.),
Zijada Velića i Ibrahima Sandala (ljeto 1992.), Muje Korora (maj
1992.), Šaćira Ramovića i Omera Duraka (juli 1992.), Himze Stovraga
(oktobar 1992.) i stotine drugih. Možda bi prava ljudska reakcija na
SAO litije bila ona u kojoj bi građani izašli na ulice crnogorskih
gradova, u šetnje katarze i suočenja, držećiu rukama fotografije i
imena svojih sugrađana otetih, deportovanih, ubijenih. Kada bi svako
u toj šetnji ponio sliku jednog u ratnom zločinu ubijenog, otetog,
mučenog ili protjeranog crnogorskog Bošnjaka, katarzična povorka bi
brojala ne manje od 5000 ljudi. Time bi pokazali ko su i šta su
zapravo litije Ristine “božije ljubavi” i gdje im je mjesto u
građanskoj i antifašističkoj Crnoj Gori i njenoj istoriji. Ogolilo
bi se Ristino licemjerje i laž, te pokazalo da crnogorske svetinje
SPC nikada nije branila i koristila za apologetiku boga, vec za
apologetiku zločinačke ideologije i za pozivanje na nova klanja.
Za izliječenje društva potrebno je mnogo više od vraćanja ordena,
ali i to je dobar početak.
(Autor je profesor na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Zenici) |
