|
Predizborna Srbija, kao društvo nacionalističke uniformnosti i
političke bezidejnosti, nedostajuću unutrašnju dinamiku - koja bi
bila uobičajena i očekivana dve sedmice pre izlaska na birališta -
zamenila je regionalnom histerijom i oživljavanjem kampanje mržnje
prema susedima. U kojima, kao svesno odabrana meta, prednjači Crna
Gora.
I ovoga puta se nemogućnost unutrašnjeg razvoja u Srbiji kompenzuje
okretanjem spoljnom neprijatelju, nastavkom širenja mržnje prema
okruženju i susedstvu, koje svojim postojanjem i identitetskim
afirmacijama, stalno podseća na nerealizovane, ali i neugasle
pretenzije velikodržavlja, kao noseće vertikale srpske politike u
poslednja dva veka.
Kada je reč o Crnoj Gori, sve ono što je viđeno u prvoj polovini
2020. po mnogo čemu je prevazišlo i ratnohuškačku propagandu iz
1990-ih godina, brojčano dostižući desetine hiljada tekstova i
drugih medijskih sadržaja sa namerom širenja lažnih vesti i
satanizacije crnogorske države i njenih institucija. Kamo sreće da
je ovu vrstu upornosti, posvećenosti i sistematičnosti Srbija
pokazala prema ciljevima vlastitog razvoja i napretka, koliko je tri
decenije unazad volje i snage uložila da porazi, ponizi i preinači
postjugoslovenske susede.
RAVNOPRAVNOST UMjESTO MONOPOLA
I nije tu reč o očuvaju ni identiteta, ni crkve, ni vere – ništa od
toga niti je ugroženo, niti može biti dovedeno u pitanje. Čuva se
trodecenijski društveno razorni i politički disfunkcionalni
monopolski položaj srpske crkve u Crnoj Gori. SPC kao institucija
Republike Srbije, sa specijalnim i od države delegiranim političkim
zadacima (vidi Tadićevu Strategiju o Srbima u regionu iz 2011. i
Vučić-Dodikovu Povelju o srpskom kulturnom prostoru iz 2019.) i
crkva srpskog naroda u Crnoj Gori, gubi svoj privilegovani politički
status, gubi tvrdo ukotvljeni i nedodirljivi društveni i kulturni
monopol uspostavljen u vreme (samo) pokorovanja Crne Gore u vreme
Antibirokratske revolucije. I nezavisno od histerije koja se širi,
truje mržnjom oba društva i ostavlja ozbiljne posledice – monopolski
položaj SPC se neće sačuvati, jednako kao što se vreme ne može
vratiti i sazreli istorijski procesi poništiti. Takođe, nasuprot
političkom monopolu ne stoji iščeznuće SPC iz Crne Gore, već
-ravnopravnost i uklapanje u okvire multietničkog i sekularnog
društva.
BORBA ZA INTERPRETACIjU CRNE GORE
U pokušaju očuvanja političkog i društvenog monopola SPC, mitropolit
Amfilohije u svojim čestim javnim istupima ističe da on i SPC
predstavljaju onu ,,istinsku” Crnu Goru, državu Petrovića, dok je
sadašnji većinski diskurs na njegovom nišanu kao nasleđe
,,titoizma”, Jugoslavije i socijalizma, predstavljajući ga kao
devijaciju i diskontinuitet sa vekovnom crnogorskom istorijom.
Reč je o višedecenijskoj borbi za interpretaciju Crne Gore, za njen
identitet, za središne koordinate političke legitimacije – u
konačnici to je pitanje i njenog opstanka kao samostalnog subjekta.
Najveći problem Amfilohija Radovića je što tu istorijsku bitku ne
može dobiti. Čitava njegova delatnost je usmerena protiv
emancipacije i oslobodilačkih refleksa kao kontinuiteta crnogorske
istorije. A namere srpskog mitropolita u Crnoj Gori i verske
organizacije sa sedištem u Beogradu – neskrivene su i poznate.
Identiteski preinačiti etničku većinu u Crnoj Gori, osporiti joj
pravo na državni i nacionalni identitet, negirati njenu kulturnu
posebnost, provincijalizovati je i najzad, uključiti ne samo u tzv.
srpski etnički prostor, nego i šire u ideološko-civilizacijski krug
nasuprot modernim evropskim društvima političkog Zapada.
I tu se krije najveća kontroverza svih lažnih boraca za demokratiju
u Crnoj Gori, opozicionih medija i jednog broja nevladinih
organizacija. Front u koji oni ulaze – vođeni uglavnom ličnom
netrpeljivošću prema nosiocima vlasti ili ogoljenim finansijskim
interesima – ne može demokratizovati Crnu Goru, ne može je ni
osloboditi, već samo uključiti u civilizacijski krug istočnjačkih
diktatura i dokinuti njene emancipatorske domete ostvarene
poslednjih četvrt veka. Utoliko je čitav njihov narativ pogrešan i
licemeran, unapred osuđen na propast, a sveukupna javna delatnost
tako temeljno kontradiktorna da dugoročno ne može biti drugačije
ocenjena osim kao nečasna u dubinski suprotstavljena stvarnim
interesima Crne Gore.
Nesumnjivi lider pomenutog opozicionog fronta u Crnoj Gori je
mitropolit Amfilohije. On to i ne krije. On pokreće i zaustavlja
političke proteste. On posreduje među političkim liderima, on
ujedinjuje proruske/prosrpske opozicione snage, pod njegovim
patronatom padaju dogovori o koalicijama, on spušta tenzije, kada ih
je prethodno zagrejao do eksplozije, on izvodi “narod” na ulice i
vraća ga u kuće… On čak poziva i lokalne odbornike, kao nedavno u
Budvi, da bi se očuvala komunalna vlast u finansijski
najprofitabilnijim opštinama. I tu ulogu neprikosnovenog političkog
arbitra i partijskog i verskog lidera, koju Amfilohije ima među
pripadnicima antievropske opozicije, on bi hteo da nametne i
većinskoj, tačnije, čitavoj Crnoj Gori. Teško je reći da li srpski
mitropolit Crnu Goru vidi kao teokratski Iran, ali sebe nesumnjivo
vidi kao vođu prve verske revolucije u 20. veku – kao pravoslavnu
repliku ajatolaha Ruholaha Homeinija. Mnogi njegovi potezi, koliko
god anahrono, ultrakonzervativno, prevaziđeno i mračnjački
izgledali, predstavljaju upravo repliku Homeinijevog delovanja u
pripremi Iranske revolucije iz 1979. godine.
CRNOGORSKI MITROPOLITI NE MOGU BITI U SLUŽBI TUĐIH INTERESA
Naravno, i u ovom slučaju, istorija se ponavlja kao farsa. U čemu
greši srpski mitropolit u Crnoj Gori i zbog čega se njegova intifada
neće okončati uspešno? Borbu protiv modernosti još niko nije dobio,
otpor modernizaciji može biti samo privremen i ograničen u svakom
smislu, a emancipacija i oslobodilački refleks jednog društva,
naroda i pojedinca se ne može ničim zaustaviti i ograničiti.
U tome je suština greške sa stalnim pokušajima srpskog mitropolita
da uspostavi kontinuitet sa crnogorskim svetovnim i duhovnim
vladarima i da na taj način sebe legitimiše, osporavajući istorijsku
i političku legitimaciju većinskoj Crnoj Gori i vladajućoj strukturi
u njoj. U najkraćem, razlika je temeljna – crnogorski vladari i
vladike u 18. i 19. veku, sve do 1918. kako god se etnički
identifikovali, u smislu političkog legitimiteta bili su –
crnogorski! Njihova borba bila je iznad svega borba za slobodu i
nezavisnost države Crne Gore.
U svom vremenu, oni su se zalagali za korpus vrednosti koje bi
mitropolit Amfilohije danas želeo da poništi i preinači. Utoliko je
i masovnost crnogorskog Trinaestojulskog ustanka protiv fašizma
1941. bila istorijski kontinuitet oslobodilačkih i emancipatorskih
težnji crnogorskog društva. Otuda jednodušna, uz malobrojne
izuzetke, crnogorska opredeljenost za antifašističku i federativnu
Jugoslaviju sa obnovljenom državnošću Crne Gore. I u skladu sa
oslobodilačkim tradicijama, Blažo Jovanović, koji je razumevao
crnogorske istorijske kontinuitete i identetske koordinate, 1959. je
izneo stav da cetinjski mitropolit ne može biti osoba koja osporava
Crnogorce i nametnuta je iz bilo kog centra van Crne Gore, jer su
,,Crnogorci naučili na vladiku rodoljuba i borca za narodna prava, a
ne na izdajnika”.
Pitanje ko govori u ime Crne Gore, ko izražava njene istorijske i
idejne kontinuitete, kome pripada politička legitimacija – rešeno je
još u velikom sporu 1997. godine. Pobednik je poznat! Sva
nestabilnost i ciklično ponavljanje nasilja je pokušaj da se ta
pobeda ospori i njen rezultat naknadno promeni. Međutim, bitku
protiv istorije još niko nije dobio. Tu važnu lekciju srpski
mitropolit u Crnoj Gori i njegove pristalice ne mogu savladati, jer
se sa njenim neumitnim zaključkom ne mogu pomiriti. Crnogorska
država i društvo moraju pronaći efikasne i demokratske mehanizme
kako da ih privedu realnosti. |
