|
Uprkos svoje duboke involviranosti u upravljačke strukture, Marelj
je svoju knjigu ponajmanje koncipirao kao memoarsku.
On se ne pouzdaje u sećanje, već kao ekonomista, pokušava na osnovu
dokumenata, što je moguće egzaktnije da formuliše i čitaocu objasni
period neuporedivog uspona Vojvodine u decenijama kada je imala
veoma široku autonomiju, ali i da objasni uzroke njenog
najintenzivnijeg pada u siromaštvo posle faktičkog ukidanja
autonomije.
Posebnu vrednost knjige mr Živana Marelja predstavlja mnoštvo
autentične prvorazredne arhivske građe na kojoj temelji svoje
tvrdnje i interpretacije.
I ne samo to, na kraju rukopisa, autor neke od najvažnijih
dokumenata, po vlastitom izboru, objavljuje in extenso.
Osim ličnih uvida, koje je sticao obavljajući neke od najvažnijih
dužnosti u državi i partiji, prvorazredne dokumentarne osnove koja
mu je bila na raspolaganju, Marelj je vrstan poznavalac i memoarske
i naučne literature koja je objavljena o periodu novije istorije
Vojvodine.
I kao što je vrhunski birao arhivsku građu na temelju koje je vršio
istorijske interpretacije i temeljio svoje tvrdnje, autor knjige
lucidno čita, analizira i kada je potrebno polemiše sa svojim
savremenicima koji su ostavili ispovedne ili istraživačke knjige.
Za istorijsku nauku neponovljivu vrednost imaju uvidi Živana Marelja
u koncepciju ekonomskog razvoja Vojvodine kada je zahvaljujući
svojim autonomnim pravima imala ingerencije da raspolaže vlastitom
imovinom i prihodima.
Takođe, neposredni uvidi i dostupnost najrelevantnijih dokumenata i
informacija čine Marelja neponovljivim svedokom i pouzdanim tumačem
prekretnih istorijskih događaja kao što su: Osma sednica CK SK
Srbije i dolazak Miloševića na vlast, organizovan dolazak Srba sa
Kosova i orkestriranje nasilnih mitinga po Vojvodini, smena
pokrajinskog rukovodstva i najtemeljnija čistka vojvođanskih kadrova
i njihova zamena Miloševićevim lojalistima, kao i odricanje od
vlastitih nadležnosti i faktičko ukidanje autonomije koje je
izvršilo iz Beograda instalirano vođstvo pokrajine.
Marelj prepoznaje tragični povratak ideologije srpskog nacionalizma
koja će posle Vojvodine nastaviti svoj pohod na Jugoslaviju, a da
upravo savezni politički centar, kao garant autonomije pokrajina,
nije učinio ništa kako bi sprečio nacionalistički vrh Srbije da
silom uguši pokrajinske autonomije, verujući da će se novoustoličeni
svesrpski lider, Slobodan Milošević, na tome zaustaviti.
Autor na izvrstan način detektuje opasno manipulisanje masama u
nacional-populističkom zanosu kao i zlokobnu zloupotrebu medija i
represivnih mehanizama koje je činio novi nacionalistički režim u
Beogradu. Mareljev zaključak je danas već i istoriografgski
proverljiv i istraživački potvrđen – nasilno rušenje vojvođanske
autonomije bio je samo prvi korak u razaranju jugoslovenske
federacije i put u realizaciju velikodržavnih ciljeva ratnim
sredstvima.
Knjiga mr Živana Marelja Ukidanje autonomnosti Vojvodini, Početak
kraja Jugoslavije značajno obogaćuje, znalački predstavlja i
pouzdano interpretira savremenu istoriju Vojvodine i nije reč samo o
poluvekovnoj istoriji Vojvodine, njene autonomije, ekonomskog i
društvenog razvoja, već su objektivno i istraživački predstavljene
konsekvence tragične destrukcije svih dostignuća Vojvodine
postignutih zahvaljujući autonomnom statusu u specifičnom
jugoslovenskom okviru.
Takođe, pojavom iskusnog, vrhunski obaveštenog i istraživački
pouzdanog autora nesporne političke pismenosti i ekonomskih
kompetencija – društvene nauke, istoriografija, ekonomija i
politikologija u prvom redu, dobile su vredan materijal i smernice
za dalja istraživanja za sve zainteresovane da propituju i pomeraju
granice dosadašnjih znanja o Vojvodini.
Upravo će knjiga Živana Marelja biti putokaz u istraživanjima koja
bi dala odgovor na pitanje kako je Vojvodina za manje od dve
decenije prešla put od jedne od najrazvijenijih jedinica
srednjerazvijene Jugoslavije do nedovoljno razvijenog regiona
unitarne i siromašne Srbije.
Nije dovoljno opisati sveobuhvatni slom i poraz Vojvodine, mnogo su
veće mudrost i znanje potrebni da bi se ponudila objašnjenja kako se
do njega došlo. Upravo će navedenim ciljevima služiti vredna,
dokumentarno utemeljena, istraživački pouzdana i intelektualno
podsticajna studija mr Živana Marelja. |
