|
U Općem okvirnom sporazumu za mir u Bosni i Hercegovini (Dejtonski
sporazum) i u Ustavu Bosne i Hercegovine, čija je jedina službena
verzija ona na engleskom jeziku, izričito je korišten pojam
"constituent", i to na tri mjesta unutar pripadajućeg Aneksa 4
sporazuma, koji je ujedno i Ustav Bosne i Hercegovine, kaže za
Klix.ba Nerin Dizdar, stručnjak u oblasti teorije i prakse
prevođenja te autor knjige "Politike kulturnog rasizma".
"Pojam constituent (konstituentan) i constitutive (konstitutivan)
nisu sinonimni, odnosno istoznačni u engleskom jeziku i ne mogu se
prevoditi jednako. To je jasno iz proste činjenice da oba pojma
postoje kao dvije različite riječi i imaju različit kolokacijski
potencijal, odnosno mogućnost kreiranja izvedenog značenja u
kombinaciji s drugim riječima. Jednostavnom provjerom značenja u
priznatim rječnicima engleskog jezika, vidljivo je da se pridjev
constitutive (konstitutivan) prevodi kao imati moć za formiranje ili
davanje organizovanog postojanja nečemu, odnosno imati zakonodavnu
moć ili moć uspostavljanja nečega. Ovo su dvije osnovne definicije
pojma u priznatom Oksfordskom rječniku engleskog jezika i
Merriam-Websterovom rječniku", kaže Dizdar.
Ostali relevantni rječnici engleskog jezika daju iste ili približno
slične definicije riječi kao njeno primarno značenje, navodi dalje.
Prema ovim definicijama, vidljivo je da biti konstitutivan znači
imati autonomnu moć za uspostavljanje cjelina. Međutim, pridjev
constituent (konstituentan), koji je prisutan u Ustavu Bosne i
Hercegovine, ima osnovno značenje biti jedan od dijelova cjeline.
"Iako je razlika suptilna, ona je veoma značajna. U slučaju pojma
konstituentan, bivanje je izvedeno iz cjeline. Za razliku od
konstitutivnog, onaj ko je konstituentan nema nikakvu delegiranu moć
da odlučuje o formiranju cjeline, nego se prosto imenuje kao njen
dio. Konstituentnost je izvedena iz cjeline, dok konstotutivnost
znači imati moć da oblikujete cjelinu. Prema tome, Ustavom Bosne i
Hercegovine je definisano da Bošnjaci, Hrvati i Srbi, kao
konstituentni narodi (zajedno s Ostalima), i građani Bosne i
Hercegovine ovim putem ustanovljuju da je Ustav Bosne i Hercegovine
kako slijedi...". Važno je naglasiti da trima narodima prvo nije
data nikakva prednost u odnosu na Ostale i građane Bosne i
Hercegovine kao ukupnog stanovništva Bosne i Hercegovine", kaže on.
Pogrešan prijevod ili
Ustavom Bosne i Hercegovine i Općim okvirnim sporazumom za mir u
Bosni i Hercegovini se narodi nigdje ne spominju kao zakonodavni
elementi, dodaje, niti su bilo kakvi predstavnici naroda potpisnici
sporazuma. Ovim se potvrđuje da oni nisu konstitutivni (oni koji
imaju moć da formiraju cjeline), nego konstituentni (integralni
dijelovi jedinstvene cjeline Bosne i Hercegovine).
"Inače, mnogima promiče da se u Ustavu Bosne i Hercegovine pojam
constituent, u posljednjem od tri spominjanja, neovisno kako ga
preveli, jedino veže uz entitet Federacija Bosne i Hercegovine.
Naime, osim navedenog spominjanja u preambuli Ustava i jednom pri
definisanju strukture Vijeća ministara Bosne i Hercegovine,
posljednja, treća upotreba pojma je u Deklaraciji o saglasnosti na
Ustav Bosne i Hercegovine. Pored Republike Bosne i Hercegovine,
saglasnost na državni Ustav izražavaju Republika Srpska te
Federacija Bosne i Hercegovine 'u ime svojih konstituentnih naroda i
građana'. Dakle, Republika Bosna i Hercegovina samostalno i suvereno
daje saglasnost na sporazum, te isti potvrđuju i njene integralne
jedinice Republika Srpska i Federacija Bosne i Hercegovine, koja se
definiše kao entitet sa svojim konstituentnim narodima i građanima,
gdje se po navedenom osnovu opet ne pridaje nikakvo posebno pravo
konstituentnim narodima u odnosu na građane entiteta", navodi
Dizdar.
Prema tome, suština je da je Ustavom samo konstatovano da
konstituentni narodi, Ostali i građani Bosne i Hercegovine
ravnopravno čine ukupnost bosanskohercegovačke nacije koja tvori
državu, dodaje. Dakle, radi se o ovih pet integralnih kategorija, a
ne tri koje po sebi kao kolektiviteti nemaju nikakvu delegiranu
autonomnu moć.
"O neprihvatljivosti modela davanja posebnih prava konstituentnim
ili konstitutivnim narodima dovoljno je rečeno u presudama Evropskog
suda za ljudska prava. Ovim presudama, a najeksplicitnije u presudi
u slučaju tužbe Azre Zornić protiv Bosne i Hercegovine, utvrđeno je
da davanje prednosti jednoj etničkoj grupi, neovisno o definiciji,
predstavlja diskriminaciju, a Bosni i Hercegovini je naloženo
ukidanje ovog koncepta, usvajanje izmjena Ustava i uspostava
građanske države kao unificiranog i jedinog prihvatljivog
demokratskog modela", kaže on.
Nigdje kao kod nas
Da se potpuno razjasni percepcija Evropskog parlamenta o konceptu
konstitutivnosti/konstituentnosti, dovoljno je citirati stav
Evropskog parlamenta iz dopisa Parlamentarnoj skupštini BiH po
pitanju ranije namjere uvođenja etničkog modela odlučivanja u
Parlamentarni odbor za Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju s
EU, nastavlja on. U svom dopisu Evropski parlament kaže da je
"sistem glasanja koji uključuje odredbe koje se odnose na etničke
ili nacionalne grupe neprihvatljiv i u suprotnosti s osnivačkim
principima Evropske unije".
"Jasno je da je tako i iz evropske demokratske prakse, gdje je
jedini preduslov za kandidovanje i biranje na sve javne funkcije
posjedovanje državljanstva zemlje, bilo da ste u nju emigrirali
prije godinu, pet ili dest godina, ili ste rođeni tu. Dovoljno je
navesti primjere Alme Zadić u Austriji i Sadiqa Khana,
gradonačelnika Londona koji ima stanovnika više nego tri Bosne i
Hercegovine, a koji dolazi iz muslimanske imigrantske porodice. Još
je naivnije pretpostavljati da su Sjedinjene Američke Države, čiji
pravni eksperti su uglavnom sporazum i kreirali, imale namjeru
propisati bilo kakvu etničku ekskluzivnost, s obzirom na to da je
temelj američke nacije tzv. 'melting pot' princip", izjavio je on.
Tako se američka nacija predstavlja kao zbir različitih, izmiješanih
i ustavnopravnopravnih etničkih, rasnih i drugih grupa integriranih
u pluralni nacionalni identitet, dodaje.
"Na kraju, možda i važnija od rasprave o konstituentnosti i
konstitutivnosti je činjenica da je upravo pitanje nacije riješeno
Dejtonskim sporazumom, a nacija je precizno definisana
bosanskohercegovačkom. Naime, cijeli Aneks 8 sporazuma posvećen je
uspostavljanu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i
Hercegovine. To znači da su potpisnici sporazuma izrazili saglasnost
i potvrdili postojanje bosanskohercegovačke nacije kao jedinstvene,
autohtone historijske i kulturne činjenice koja obuhvata narodne i
religijske tradicije konstituentnih naroda, kao i svih ostalih
građana", kaže on.
Potpisali Tuđman i Milošević
Podsjeća Dizdar kako su ovu formulaciju potpisali i Franjo Tuđman i
Slobodan Milošević. Dakle, susjedne države su potvrdile činjenicu da
bosanskohercegovački nacionalni spomenici obuhvataju sakralnu,
odnosno religijsku baštinu i druga kulturno-historijska obilježja
materijalnog i nematerijalnog naslijeđa domaćeg stanovništva unutar
jedinstvenog, autonomnog bosanskohercegovačkog nacionalnog okvira.
"To ne znači nikakvo gubljenje parcijalnih identiteta. Naprotiv,
ovim se afirmiše koncept da naše bosanskohercegovačke crkve,
džamije, sinagoge, groblja i druga kulturno-historijska obilježja
jednako čine kulturno blago i integralni su dio
bosanskohercegovačkog nacionalnog identiteta i identiteta svakog
građanina Bosne i Hercegovine, neovisno o njihovom individualnom
narodnom, religijskom ili drugom pripadanju. To je napose i
najprirodnije stanje, uzimajući u obzir činjenicu da isti principi
vrijede u svim savremenim demokratskim nacijama-državama, u kojim se
kulturno-historijski spomenici različitih etničkih ili vjerskih
grupa smatraju baštinom prvog reda, te integralnim dijelom
nacionalnog i individualnog identiteta građana i historije države",
smatra on.
U konačnici, ako iko sumnja u nacionalni status
bosanskohercegovačkog identiteta, neka pogleda sastav Ujedinjenih
nacija, naglašava Dizdar. Članica Ujedinjenih nacija kao jedna,
jedinstvena nacija je Bosna i Hercegovina.
"Kada se sve sabere, jasno je da u Dejtonu Bosna i Hercegovina nije
ni prenijela dio svog suvereniteta na bilo koji kolektivitet niti je
odustala od svog suvereniteta u bilo kojem kapacitetu, niti je to
mogla učiniti. Naprotiv, snage koje su se suprotstavljale ideji
Bosne i Hercegovine kao pluralne, jedinstvene nacije, kakve se danas
sve savremene evropske i svjetske nacije, službeno su u Dejtonu
odustale od svog antibosanskog koncepta i prihvatile
bosanskohercegovački identitetski, nacionalni subjektivitet kao
historijsku i pravnu činjenicu. Sve što imamo nakon toga su opsjene
i manipulacije ovim pravnim i historijskim činjenicama, faktičko
sistemsko laganje i falsificiranje činjenica od susjednih država i
eksponenata njihove politike, koja je nažalost po našu državu i
njene građane još uvijek destruktivna, na koju veliki broj građana
nasjeda i prihvata kao istinu", zaključio je za Klix.ba Nerin
Dizdar. |
