|
Prvog oktobra ove godine Radio Slobodna Evropa objavila je izvrstan
intervju koji je sa Edvardom Josefom, predavačom na Univerzitetu
Johns Hopkins u Washingtonu, vodio Dragan Štavljanin.
Edvard Joseph priznati je međunarodni ekspert za dinamiku balkanskog
političkog i geopolitičkog konflikta, jedan od rijetkih
internacionalaca čije su procjene, analize i sinteze relevantne na
način da zbiljski mogu pomoći u kreiranju kvalitetne zapadne, prije
svega američke politike, prema našoj regiji, upecanoj u mrežu
različitih geostrateških interesa velikih igrača i lokalnih interesa
malih balkanskih hominida.
Joseph je tokom ratnih ali i poratnih godina službovao u Bosni i
Hercegovini, Hrvatskoj, Kosovu i Makedoniji, dajući ne samo
analitički, nego i praktičan, humanitarni doprinos okončanju i
regulaciji konflikata koje je generirao režim Slobodana Miloševića.
Sada, kao profesor Upravljanja konfliktima na prestižnom američkom
univerzitetu i autor hvaljenih tekstova u najprestižnijim novinama i
časopisima za međunarodnu politiku, Edvard Joseph nije bilo ko, već
priznati intelektualni autoritet čija razmišljanja o Balkanu
nadilaze gabarite jednog uistinu važnog intervjua i nude svojevrsni
pledoaje za konačno okončanje balkanskih “drama suvereniteta”,
jasnim lociranjem Srbije, odnosno Vučičevog nacionalističkog režima,
kao ključne prepreke u procesu vesternizacije postjugoslovenskog
geopolitičkog krajolika.
Sljedstveno tome, Joseph eksplicitno tvrdi da je Srbija, sa svojim
mračnim mikroekspoziturama u Bosni i Hercegovini i na Kosovu, jedina
država zapadnog Balkana koja ne prihvata zapadni poredak i čija
navodna neutralnost nije ništa drugo nego sjedenje na ruskoj i
kineskoj stolici, što je zorno potvrđeno tokom kosovsko-srpske krize
o registarskim tablicama, kada je Vučić, “teatralnoj upotrebi
tenkova” pridodao i ruskog ambasadora u Srbiji Aleksandra
Bocan-Harčenka pa su, kako primjećuje Joseph, “širom Evrope ljudi
mogli vidjeti sliku – čak i ako ne znaju mnogo o Balkanu – ruskog
ambasadora pored najviših srpskih vojnih oficira. Vučić je time
dokazao da Srbija pod njim uopšte nije nesvrstana, već da je
prihvatila i slijedi vrijednosti i agendu Rusije i Kine.”
Drugim riječima, Vučićeva Srbija, de facto, promovira ruski i
kineski model upravljanja, nadajući se da će, bez obzira na
realitet, preveslati Zapad, novom, srpskom redakturom znamenite
misli Abrahama Linkolna o varanju a koja u Vučićevoj izvedenici
glasi: Možemo varati Moskvu i Peking samo neko vrijeme ali Evropsku
Uniju i SAD možemo varati sve vrijeme.
Tri neuralgične tačke
Je li daleko od istine ovaj Vučićev poučak? Kada pogledamo gotovo
majčinski odnos Angele Merkel i njene jaranice na čelu Evropske
Unije Ursule von der Leyen prema autokratskom predsjedniku Srbije,
ova figura o cjeloživotnom varanju dobija praktičan smisao, jer kada
novi srpski vožd ide uz nos Briselu, otvoreno poručujući da je
Moskva u njegovom srcu, “Zapad se i dalje pretvara da je stanje
drugačije. Pogledajte opservacije predsjednice Evropske komisije
Ursule fon der Lajen na sastanku sa Vučićem u četvrtak, ‘hvaleći
korake koje Srbija preduzima u reformama i vladavini prava'”, pa da
nam bude jasno zašto strategija Evropske Unije (postoji li to?)
prema zapadnom Balkanu samo hrani autoritarizam, kult ličnosti,
demokrature i državne uprave bliže orijentalno-azijskim despotijama
nego liberalno-demokratskim državama s proceduralnim plaštom.
Bit će nam jasnije zašto je Bosna zavaljena i zašto će prije na vrbi
roditi grožđe nego što će Bosna i Hercegovina postati država
liberalne demokracije. Evropskoj Uniji važnija je stabilnost koju
kontrolišu etnonacionalne autokrate, nego proizvodnja ključnih
vrijednosti Evropske Unije u državi čiji su građani kažnjeni
političkim sistemom koji im ne dozvoljava da budu građani i u kojoj,
uz prećutno odobravanje ključnih zapadnih sila, arbitriraju i Vučić
i Plenković i Kaligula (treba li objašnjenje ili znate da je ovo
Zoki), kao da je Bosna i Hercegovina njihova kuća.
Za razliku od evropskih ali i američkih birokrata, koji su svih
prethodnih godina nastojali riješiti balkansku krizu i njene dvije
neuralgične tačke, Bosnu i Kosovo, kontinuiranim popuštanjem, prije
svega, ekspanzivnom srpskom nacionalizmu, pa su takvom nojevskom
politikom napravili i treću neuralgičnu tačku, Crnu Goru, Joseph
lucidno primjećuje da je glavni uzrok problema u našoj regiji
odbijanje Srbije da se opredijeli da li je na Zapadu ili Istoku, pa
dodaje: “Jednostavno treba ukinuti benefite koje Srbija uživa
odlažući da se izjasni. Ključni razlog za ovakvu njenu taktiku je
Kosovo. Ona ne mora da se opredijeli sve dok je kosovsko pitanje
neriješeno. Neko će reći da može da nastavi takvu politiku jer
Rusija i druge zemlje neće priznati Kosovo. Međutim, rješenje ovog
pitanja u velikoj mjeri zavisi od Zapada. Rusija, Kina i drugi tu ne
mogu ništa da urade. Ako EU zauzme jedinstven stav, onda će čitava
ova zamršena priča biti završena, jer će Kosovu biti otvoren put za
članstvo u NATO-u.” Imaju li zapadni donositelji odluka uši za ove
riječi, riječi čovjeka koji je godine proveo na terenu, posredujući
“među zavađenim narodima”?
Politička ekvivalencija NATO udarima
Kao da smo se približili krajnjem vremenu, vremenu u kojemu se mora
donijeti odluka koja će poništiti višedecenijsko glumljenje Beograda
kako je prestonica Srbije srce geopolitičke neutralnosti. Vrijeme je
da Zapad u potpunosti otkrije karte pa da građani Srbije kažu hoće
li na Istok, majčici Rusiji, maćehi Kini, ili na Zapad, kao
prijateljska, susjedna država Republike Kosovo i Bosne i Hercegovine
(na njenom dugom povratku u Republiku). Čak sam uvjeren da bi
davanje nekih aproksimativnih rokova Srbiji da se izjasni koju
stranu sveta preferira, pomoglo svim zemljama postjugoslovenskog
Balkana da nađu svoj put a i samoj Evropskoj Uniji da odustane od
sramotnog pristajanja na Vučićeve patetične laži, samodopadno
proglašavajući to pristajanje uspješnom eurounijskom politikom.
Može li Srbija bez evropskih integracija? Je li Vučićeva vlada
uvjerena da se Srbija može ekonomski snažnije razviti bez briselske
krave muzare? Ili su Vučićevi “doktori tkanja” uvjereni da mogu
tkati mrežu spinova u koju će se (zbog neriješenog statusa Kosova)
Evropljani svaki put upecati, popuštajući Beogradu u njegovoj
strateškoj nakani da se ne opredijeli, a to znači da ostane
rusko-kineski igrač? To su pitanja koja uskoro treba dovesti do
odgovora, jer ako prolongiranje odgovora ostane glavna zapadna
strategija za Srbiju, ona će ostati remetilački igrač zbog kojega ni
Bosna, ni Kosovo, ni Crna Gora… ne mogu mirno spavati.
Čak se i u društvenoj ravni, unutar procesâ koje imenujemo kulturom
i naukom, u Srbiji odigrava radikalna nacionalistička tabloidizacija
i degradacija javnog uma koja zabrinjava a uzročno-posljedično
povezana je u najvećoj mjeri s Kosovom, svodeći srpsko društvo na
banalni nacionalizam i kulturni rasizam. Ispričat ću vam jednu
priču, u prilog prethodnoj tvrdnji, a koja će još jednom naglasiti
važnost kažnjavanja nacionalističke Srbije a ne stalnog povlađivanja
spletkarošima koji bi i jare i pare (jadna Srbija, šta smo mi krivi,
baš ne razumemo, pa mi nikakvo zlo nismo napravili).
Metaforički kazano, potrebna je politička ekvivalencija NATO udarima
(npr. zahtjev za geopolitičko svrstavanje, zahtjev za stvarnim
institucionalnim suočavanjem sa institucionalnim zločinima,
prepuštanje Bosne i Hercegovine sebi, da se sama sobom bavi sobom,
priznanje Kosova…), nužan je svojevrsni politički zemljotres koji će
Srbiju izvući iz gliba samoiskonstruisane nevinosti. Srbiji je kao
kruh nasušni potrebna epohalna misao Srđe Popovića (prezren a
najveći) kao početak liberalne transformacije jednog naglašeno
nasilnog patrijarhalnog društva: “Ovde je doživeo krah čitav jedan
istorijski kulturni obrazac, patrijarhalan, epski, ksenofobičan,
tradicionalistički, anahron, slep i gluv za drugog i za vreme u kome
živi. Pokazalo se da je strategija ovog obrazca stvorenog još tokom
nacionalnog oslobođenja u devetnaestom veku, sasvim nepodesno, u
stvari katastrofalno kontraproduktivno sredstvo za rešavanje
problema nacije danas, u ovom svetu.”
Ko da te čuje Veliki? Ovaj, što vlada Srbijom očinskim oblikom
vladavine kao najgorim oblikom vladavine? I, ko ispašta? Moja Bosna,
nevinost bez zaštite.
Da li je Riti išta jasno?
Evo priče. Prije nešto više od tri sedmice nazvala me vještica iz
Eastwicka, Sonja Biserko, sa molbom da učestvujem u razgovoru o
jednoj knjizi. Prethodno sam dobio knjigu i iako mi ime autorice
ništa nije govorilo, pristao sam učestvovati jer me materija
obrađena u toj naučnoj monografiji zanimala kao politologa. Naslov
knjige je Ideja slobode i “samoopredeljenje” sa podnaslovom Borba
oko slobode u međunarodnom diskursu XX i XXI veka. Autorica ovog
zanimljivog rukopisa je Rita Augestad Knudsen, viši istraživač u
Norveškom institutu za međunarodne poslove (NUPI), u Grupi za
bezbjednost i odbranu, naučnica sa čijom akademskom karijerom i
privatnim životom prethodno nisam bio upoznat, ali me tema
samoopredjeljenja kao škakljivog pitanja u svakom pogledu snažno
zanima pa sam s radošću i usredsređenošću pročitao ovaj rukopis kako
bih mogao meritorno učestvovati u raspravi. Diskusija povodom
objavljivanja knjige na srpskom jeziku vođena je u hibridnom režimu.
Dio učesnika u Beogradu prisustvovao je uživo a dio posredstvom zoom
platforme, među njima i autorica knjige, te još neki učesnici, među
njima i ovaj koji piše.
Sama knjiga je čista teorijska rasprava o samoopredjeljenju, sa
historijskim pregledom te teme i objašnjenim paradigmatičnim
slučajevima, među kojima je Kosovo jedan od najpoznatijih i najbolje
dokumentiranih slučajeva, pa je i poglavlje o međunarodnom procesu
priznavanja Kosova urađeno kvalitetno, akademski korektno, znalački
i objektivno, mada u ovom vrijednom rukopisu ima i manjkavih mjesta,
što nije uticalo na moj generalno pozitivan dojam o autentičnoj i
zanimljivoj knjizi. Ali, ne lezi vraže!
Budući da zbog akademskih obaveza nisam mogao ostati do kraja
rasprave, uveče sam odlučio pogledati medijske izvještaje iz srpske
novinske galaksije i ostao zatečen naslovima koji su sugerirali da
su Sonja Biserko, autorica knjige i ostali učesnici rasprave
izvršili neviđenu, prostačku intelektualnu agresiju na Srbiju! Svi
ti upitnici iznad moje glave tražili su odgovor na razapinjanje
kojemu smo bili izloženi mi, učesnici jednog benevolentnog skupa. I
čitajući naslove, kako u tabloidima, tako i u nekim “ozbiljnim”
medijima, tek tada, nekoliko sati nakon okončanja skupa, saznadoh
“crnog labuda”, spoznah šta je taj događaj s nepredvidljivim
posljedicama koji je Vučićeve medijske falange ubacio u petu brzinu
a sami sadržaj knjige postao nebitan.
Autorica, Norvežanka Rita Augestad Knudsen supruga je kosovskog
premijera Albina Kurtija!!! Na stranu što to nisam uopće znao (a i
da sam znao to ni na koji način ne bi uticalo na moju odluku da
govorim), ta informacija je zasjenila sav razgovor, sam meritum
skupa je u medijskim izvještajima postao nevažan, džaba smo krečili,
motaj kablove, to je ta Srbija opresije, netolerancije i kulturnog
rasizma, čovječe, bračne vode određuju naučne dosege; kakav je to
namjerni šamar Srbiji, sve je to urađeno u dosluhu s Kurtijem (!?),
da, sad mi je konačno jasno da Happy televizija postoji, da je veoma
gledana i da se zavjera protiv Srbije nastavlja. Evo nekih naslova:
Neviđen skandal usred Beograda! Supruga Aljbina Kurtija promovisala
svoju knjigu; Da je Kurti pročitao knjigu svoje supruge, drugačije
bi radio; Skandal! Nećete verovati šta supruga Aljbina Kurtija radi
usred Beograda dok on teroriše Srbe na KiM. Neverovatno da se ovako
nešto dešava; Dok muž bije, ona drži “čas”: Usred Beograda održana
promocija knjige Kurtijeve žene o samoopredeljenju; Kako to da
samoopredeljenje ne važi samo za Srbe? Predsednik Vučić o knjizi
supruge Aljbina Kurtija; Dok Kurti šalje Rosu na Srbe, u Beogradu
promocija knjige njegove žene; SRS o promociji knjige Kurtijeve
žene: Zabraniti otvoreno antisrpske NVO; Skandalozan događaj
Helsinškog odbora za ljudska prava: Kurtijeva žena usred Beograda
promoviše knjigu dok njen muž PREBIJA Srbe na Kosovu!
Uh! Ovi naslovi mučni su podsjetnik na beogradsku Politiku iz
vremena kada su te vrhunske novine postale smeće kroz rubriku Odjeci
i reagiranja, krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina
prošlog vijeka. Bila je to rubrika smrti, uvod u rat, laka konjica
budućeg nasilja. U šta su uvod ovakvi naslovi? Ne znam. Samo znam da
Srbija ovakvih naslova mora nestati, kako bi neka četvrta, peta,
liberalno-demokratska Srbija mogla nastati. Zato bi bilo više nego
korisno da EU i SAD poslušaju Edvarda Josepha i zahtijevaju od
Srbije da se opredijeli. Bolje da se pod pritiskom opredijeli, nego
bez pritiska samoopredijeli. Jadna nam majka ako se samoopredijeli. |
