|
VAŠINGTON — Američki Stejt department objavio je godišnji izveštaj o
verskim slobodama – koji opisuje njihov status u svakoj od
obuhvaćenih zemalja.
Dokument se, između ostalog, odnosi na politike državnih vlasti
kojima se krše verska uverenja različitih grupa, denominacija i
pojedinaca, kao i nastojanja Sjedinjenih Država za promociju verskih
sloboda širom sveta.
Stejt department izveštaje Kongresu, u skladu sa Zakonom o verskim
slobodama iz 1998, podnosi svake godine.
U odeljku o Srbiji navedeno je da su verske grupe su prijavile manji
broj nasilnih incidenata u odnosu na 2021. godinu.
Jevrejska zajednica nije prijavljivala antisemitske incidente ili
napade na njene pripadnike.
Međutim, u julu 2022. vandalizovane su dve izložbe na otvorenom u
Novom Sadu - od kojih je jedna bila posvećena sećanju na Holokaust.
Nekoliko izložbenih panela je bilo ispisano neonacističkim i
proruskim simbolima.
„Lideri jevrejske zajednice preneli su da se antisemitizam promoviše
na internetu i primetili da su antisemitska dela, uključujući
Protokole sionskih mudraca, i dalje dostupna za kupovinu. Takođe,
samoproglašene patriotske organizacije su na internetu nastavile da
promovišu antisemitske stavove. To je podrazumevalo napore kako bi
se povratio ugled počiniocima Holokausta, uključujući i plasiranje
optužbi o navodnom zlonamernom uticaju pripadnika jevrejske
zajednice“, navodi se u izveštaju Stejt departmenta.
Primećeno je da su nacionalističke grupe koristile društvene mreže
za širenje antimigrantskih i antimuslimanskih poruka.
„Izrazi antimuslimanskog raspoloženja, kao što su ispisivanje
grafita i murala koji veličaju osuđenog ratnog zločinca Ratka
Mladića i upotreba pežorativnog jezika za opisivanje etničkih
Albanaca, pojavili su se širom zemlje“, navedeno je u dokumentu.
Ukazano je da su pojedini mediji i internet stranice koristili pojam
sekta za manje hrišćanske i netradicionalne verske grupe što je,
kako je navedeno, nosilo snažnu negativnu konotaciju.
„Postojala su najmanje dva članka u tabloidima koji su Jehovine
svedoke posebno okarakterizirali kao sektu. Mnoge manje ili
netradicionalne verske grupe prijavile su određenu javnu
pristrasnost i diskriminaciju svojih članova. Nekoliko
protestantskih grupa iznelo je verovanja da šira javnost još gaji
nepoverenje i pogrešno razume protestantizam – označavajući ga u
pojedinim slučajevima kao sektu“, ukazano je u tekstu.
Precizirano je i da su predstavnici nekoliko verskih grupa ukazali
da su vlasti u Srbiji nastavile da favorizuju Srpsku pravoslavnu
crkvu (SPC) u odnosu na druge verske grupe.
„Vlada je odobrila sredstva za završetak pravoslavnog verskog
objekta, ali slična izdvajanja nije namenila drugim verskim
grupama“, navedeno je u tekstu.
Navedeno je i da je Srpska pravoslavna crkva juna 2022. priznala
autokefalnost Makedonske pravoslavne crkve – Ohridske
arhiepiskopije, čime je rešen dugogodišnji spor između dve crkve.
Između ostalog, u izveštaju je ukazano da najviši pravni akt, Ustav
Srbije, garantuje slobodu veroispovesti – uključujući i njenu
promenu. Notirano je i da je Ustavom zabranjeno uspostavljanje
državne religije, garantovana je jednakost svim verskim grupama i
zabranjeno izazivanje verske mržnje i netrpeljivosti.
U izveštaju je navedeno da su vlasti Srbije nastavile sa vraćanjem
imovine zaplenjene tokom Holokausta, kao i restituciju verske
imovine oduzete posle 1945, kada je uspostavljena država zasnovana
na komunističkoj ideologiji. Međutim, primećeno je da se taj proces
odvija sporo.
Vlasti su nastavile sa razvojem memorijalnog centra Holokausta, koji
obuhvata Staro sajmište i Topovske šupe - lokacije koncentracionih
logora iz Drugog svetskog rata u Beogradu.
Navedeno je da su manje verske grupe i naglašavale važnost
međuverskog obrazovanja i dijaloga među širom verskom zajednicom, a
ne samo među tradicionalnim grupama.
Inače, prema važećem zakonu, u Srbiji poseban tretman uživa sedam
verskih grupa koje su definisane kao tradicionalne: Srpska
pravoslavna crkva, Rimokatolička crkva, Slovačka evangelička crkva,
Reformirana hrišćanska crkva, Evangelička hrišćanska crkva,
Jevrejska zajednica i Islamska zajednica, koju predstavljaju
Islamska zajednica Srbije i Islamska zajednice u Srbiji.
Registrovano je i dvadeset osam netradicionalnih verskih grupa.
U tekstu je navedeno i da su predstavnici američke ambasade u Srbiji
zalagali za versku slobodu i toleranciju, kontinuirani međuverski
dijalog i zaštitu verskih objekata u zemlji.
Ambasada je, kako je ukazano, nastavila da podstiče tačno i istinito
tumačenje istorije u planiranom memorijalnom centru Holokausta u
Beogradu i istakla značaj nastavka restitucije jevrejske imovine iz
perioda Holokausta.
"Zvaničnici ambasade sastali su se sa predstavnicima širokog spektra
verskih grupa kako bi sa njima razmatrali pitanja verskih sloboda,
tolerancije, interakciju verskih grupa sa predstavnicima vlasti, kao
i restituciju imovine", navedeno je u izveštaju.
Zabrinjavajući incidenti u Crnoj Gori
U dijelu izvještaja Stejt departmenta koji se odnosi na Crnu Goru,
navodi se da je Ustavom zagarantovana sloboda vjeroispovjesti, pravo
da se vjera mijenja, da nema državne religije, a da su sve vjerske
zajednice slobodne i jednake.
Ističe se i da su vjerska diskriminacija i govor mržnje zakonom
zabranjeni, a da vjerske grupe mogu da dobiju pravni status bez
registracije.
Stejt department podsjeća da su premijer Dritan Abazović i patrijarh
Srpske pravoslavne crkve (SPC) Porfirije 3. avgusta 2022. godine
potpisali “okvirni sporazum” kojim se regulišu odnosi države i SPC
“uprkos protivljenju civilnog društva, drugih vjerskih organizacija
i opozicionih političkih stranaka koji su svi tvrdili da su aspekti
sporazuma neustavni i optužili Abazovića da je požurio da potpiše
sporazum bez adekvatne javne rasprave".
“Nevladina organizacija Akcija za ljudska prava (HRA) identifikovala
je nekoliko odredbi po kojima sporazum odstupa od postojećeg
vladinog pravnog okvira, uključujući one koji se odnose na davanje
određenih javnih pravnih ovlašćenja Srpskoj pravoslavnoj crkvi, kao
i odredba o vjerskom obrazovanju u državnim školama kroz mehanizam
van Zakona o slobodi vjeroisposvjesti”, ističe se u izvještaju.
Takođe se dodaje da su HRA i drugi predstavnici civilnog sektora
naveli da je vjersko obrazovanje u državnim školama u suprotnosti sa
Zakonom o obrazovanju.
Podsjeća se i da je Demokratska partija socijalista predsjednika
(Mila) Đukanovića, zajedno sa drugim opozicionim stranama, izglasala
nepovjerenje Abazovićevoj vladi, “navodeći da je vlada potpisala
neustavan sporazum, koji je nanio “nemjerljivu štetu državnim
ineteresima”.
Abazović je, kako se navodi u izvještaju”, branio tekst ugovora
ističući da "ni jedan sporazum ne može da bude iznad zakona i
ustava”, te da će njegovo potpisivanje omogućiti vladi da se “okrene
drugim prioritetima”.
“Građanski aktivisti naveli da je sporazum neophodno izmijeniti da
bi bio usklađen sa izmjenama Zakona o slobodi vjeroispovjesti iz
2021. godine i pravnim statusom drugih vjerskih zajednica, kao i sa
građanskim i sekularnim karakterom države...SPC je navela da je
potpisivanjem sporazuma ispravljena višedecenijska nepravda i
okončana diskriminacija crkve, s obzirom na to da druge velike
vjerske zajednice imaju slične ugovore sa vladom. Lideri Crnogorske
pravoslavne crkve (CPC) naveli su da ugovor ograničava prilike za
CPC da koristi 750 pravoslavnih objekata koje SPC drži u zemlji”,
navodi Stejt department u izvještaju.
Takođe, ističe da je predsjednik Đukanović davao izjave kojima je
SPC označavao "kriminalnom i paravojnom strukturom". SPC je,
napominje se u izvještaju, navela da Ministarstvo unutrašnjih
poslova nastavlja da odobrava vize sa sveštenstvo koje je došlo u
zemlju, ali da nije riješilo postojeće slučajeve sveštenika kojima
je prethodna vlada odbila boravišne dozvole.
U izvještaju se navodi i da je nekoliko vjerskih zajednica prijavilo
zabrinjavajuće incidente. Islamska zajednica je, kako se navodi,
prijavila anti-islamske i srpske nacionalističke poruke navijača iz
Petrovca, tokom gostovanja tima iz Plava (FK Jezero).
Stejt department u izvještaju ukazuje i na to da su neidentifikovane
osobe bacale kamenice na prostorije CPC, a da su mediji izvijestili
i o tome da je jedna kaluđerica iz SPC navodno skinula nacionalnu
zastavu postavljenu na ogradu Cetinjskog manastira i bacila je na
zemlju.
Kaluđerica je, kako podsjeća Stejt department, tvrdila da je savila
zastavu i predala je pojedincu koji je, ustvrdila je ona, prijetio
sveštenicima. U izvještaju se navodi da je tužilaštvo na Cetinju
naložilo podnošenje krivične prijave protiv kaluđerice zbog sumnje
da je počinila krivično djelo “nanošenje štete reputaciji Crne
Gore", ali da je nejasno da li je krivično gonjena.
“Odvojeno, u slučaju da je to relevantno, tokom nedavne posjete smo
primijetili da i dalje ima mnogo zastava na ogradi oko manastira”,
ističe Stejt department u izvještaju.
Takođe napominje i da je jevrejska zajednica u Crnoj Gori prijavila
da se osjeća ugroženom zbog postavljanja bilborda na kojima se
pominje “nakba” – čime se aludira na, kako je ukazano, raseljavanje
Palestinaca tokom nastanka izraelske države.
Stejt department u izvještaju ukazuje i na to da su zvaničnici
Katoličke crkve nastavili da navode da su, kao jedan od najvećih
vlasnika imovine u zemlji, i dalje uključeni u brojne imovinske
sporove sa vladom i SPC.
Imovinske sporove sa vladom i Srpskom pravoslavnom crkvom, napominje
se u izvještaju, ima i Crnogorska pravoslavna crkva "čiji zvaničnici
tvrde da imaju samo dvije crkve u cijeloj zemlji, jednu u Kotoru, i
jednu na Cetnju, u kojoj mogu da drže vjerske službe, dok SPC
koristi više od 750 pravoslavnih objekata".
"Prema predstavnicima CPC, vlada štiti 'ovu ilegalnu imovinu
policijskim snagama u korist srpske crkve'. Navode da tokom godine,
vlada nije preduzela nikakvu akciju da riješi sporove između SPC i
CPC u pogledu vlasništva nad vjerskim objektima", navodi Stejt
department.
Takođe se dodaje da su predstavnici islamske zajednice ukazivali na
"zabrinjavajući trend marginalizacije manjinskih vjerskih
zajednica", da je Građanski pokret 21. maj, "koji se opisuje kao
pro-opozicioni i pro-CPC politički pokret" optužio vladu za
diskriminaciju protiv Crnogorske pravoslavne crkve, a da je
Mitropolija SPC optuživala predsjednika Đukanovića i njegove
političke partnere za diskriminaciju i javno vrijeđanje crkve i
njenih članova tvrdnjama da su "izdajnici".
Stejt department navodi da su američka ambasadorka i drugi
službenici ambasade sa vladinim zvaničnicima razgovarali o tome kako
se tretiraju vjerske grupe, “o slučajevima vjerske diskriminacije,
rastu vjerskih tenzija posle potpisivanja okvirnog sporazuma SPC i
vlade, pitanjima restitucije i odnosima vjerskih grupa i vlade".
Navodi se i da su se predstavnici američke ambasade zalagali za
vjersku toleranciju u kontaktima sa predsjednikom i drugim vladinim
zvaničnicima, uključujući i zvaničnike kabineta, Ministarstva za
ljudska i manjinska prava, kancelarija gradonačelnika i opština
širom zemlje.
Ambasadorka i drugi službenici ambasade sastali su se sa
predstavnicima svih glavnih vjerskih grupa, a redovni kontakti
održavani su i sa liderima dvije male vjerske zajednice, navodi se u
izvještaju. |
