|
Nepotpuna autonomija Vojvodine polako ide ka svome ukidanju. Onog
časa kada Beograd formalno prizna nezavisnost AP Kosovo i Metohija,
autonomna Vojvodina postaće nemoguća. Težište državne organizacije i
svih društvenih aktivnosti pomerilo se na sever Srbije: sam grad
Beograd nesravnjivo je, ne samo ekonomski i politički, nego i u
pogledu kulturnih aktivnosti i potencijala, jači od Vojvodine sa
svim njenim kulturnim osobenostima i raznovrsnostima. U demografskom
pogledu, kada se stanovništvo Vojvodine i Beograda posmatra prema
obrazovnoj i profesionalnoj strukturi, nadmoć glavnog grada nad
devastiranom još uvek poluautonomnom provincijom još je izraženija.
Predviđanja su neizvesna, ali može se pretpostaviti da će
poluautonomija Vojvodine trajati još jedan izborni ciklus. Nosiće je
naprednjaci, sa svojim saveznicima, Čankovom privatnom strankom,
Pastorovim Savezom vojvođanskih Mađara, možda i sa socijalistima.
Male stranke vodiće politiku dampinga, čekajući da se SNS raspadne
pre ili posle prvih redovnih izbora. U međuvremenu, trutovima iz
neprebrojive pokrajinske administracije, upravnih odbora i
različitih paradržavnih tela, pridružiće se četvorocifren broj
naprednjačkih kadrova i njihovih klijenata.
Nerealno je očekivati da će sistem zaštite nacionalnih manjina, koji
još uvek odlično funkcioniše u Vojvodini, posle ukidanja njene
autonomije biti proširen na celu (u skoroj budućnosti smanjenu)
državnu teritoriju; stečena prava, koja omogućavaju Slovacima,
Rumunima, Bunjevcima, da imaju svoje informativne programe, nastavu
na svom jeziku, službenu upotrebu jezika i pisma, čak i kad ih je
samo par procenata u stanovništvu, sučeliće se sa državnim
standardom koji za ostvarivanje nekih prava propisuje cenzus od
petnaest posto udela nacionalne manjine u stanovništvu opštine.
Vlasi neće dobiti ono što imaju tradicionalne vojvođanske manjine, a
Bugari kojima je već ukinut jedini list na maternjem jeziku i koji u
opštini u kojoj čine tri četvrtie stanovništva (Bosilegrad), nemaju
kompletno obrazovanje na svom jeziku, neće dobiti primenu manjinskih
prava.
Demografija Vojvodine još uvek je smetnja ukidanju njene autonomije.
Dve trećine njenog stanovništva su etnički Srbi. Jedna petina
pripada nacionalnim manjinama. Jedna šestina se izjašnjava
regionalno, jugoslovenski, ili nemušto, u svom suprotstavljanju
podelama po etničkim kriterijumima.
Postoji recept i za ovo. Kao što su uvođenje veronauke,
svetosavizacija prosvete i šovinizacija društva, izraženi i u
ustavnom određenju države, zamenili neostvarene teritorijalne
dobitke u Hrvatskoj i Bosni i prekrili teritorijalni gubitak Kosova
i Metohije, tako se i ukidanje autonomije Vojvodine priprema
prerađivanjem prošlosti. Započelo je pod dve Koštuničine vlade,
formiranjem zajedničkih srpsko-mađarskih komisija za preradu
prošlosti. Ovih nedelja proces se završava. Vlast nema ekonomskih ni
socijalnih rezultata; stoga simbolički, kulturni supstituti prividno
zamenjuju realne društvene nedaće. Kao i u slučaju Krajine, Bosne,
Kosova, siromaštva, otkaza, beznađa.
Na delu je srpsko-mađarsko pomirenje. Klanja se, ovih dana,
komunističkim žrtvama, mađarskim civilima pobijenim 1944. U bezbroj
mesta u Vojvodini. Učestvuju u tome, kao u Subotici, predstavnici
SNS. Učestvuje i mađarski konzul, koji na način takozvane aritmetike
zločina pominje trideset hiljada ubijenih mađarskih civila na kraju
svetskog rata. Beogradskoj vlasti ovo odgovara. Ona, sa svoje
strane, rehabilituje vođu četničkih koljača i pomišlja da
rehabilituje masovnog ubicu hiljada Roma i Jevreja, Milana Nedića.
Pri tom se konkurenti ne puštaju u vlastiti zabran: Ištvan Pastor
protestuje protiv otvaranja kancelarija ksenofobnog Jobika u Senti i
Subotici. Ali njegovi državni sekretari sede u vladi čiji je
predsednik ratni huškač iz vremena jugoslovenskih ratova.
Manjinskim političarima ne može se zameriti što sarađuju sa
šovinističom vlašću etničke većine; kad ne bi sarađivali sa državnim
vlastima, trpeli bi njihovi birači. Zemaljska mađarska stranka
sarađivala je sa Stojadinovićem; političke organizacije nemačke
manjine u Kraljevini Jugoslaviji takođe. To nije spaslo mađarske
niti nemačke civile na kraju svetskog rata od partizanskih zločina.
U procesu neminovnog ukidanja poluautonomije Vojvodine u
srednjoročnom razdoblju Beograd se oslanja na preradu prošlosti koja
odgovara Viktoru Orbanu. Izbeglička kriza nakratko je poremetila
odnose sa Budimpeštom: ne samo što su ministri Vlade Srbije
demonstrativno ignorisali poslednji prijem mađarske ambasade, nego
se na njemu nije pojavila čak ni gđa Dragica. Ali ovo je
kratkotrajna bračna svađa, moguća samo u stabilnim vezama:
Budimpešta je, sve sa svojom ogradom na čijem se vrhu nalaze žileti,
kapija Beograda na putu u Evropu. Mala Antanta je privremeno opet
zaspala. Izolovana u Beogradu, Rumunija je morala da zamrzne pitanje
Vlaha, do daljeg. A pošto u vreme NOB nije bilo četnika u Vojvodini,
rehabilitacija Draže može, što se vojvođanskih manjina tiče, i dalje
nesmetano da se odvija.
Nema više u Srbiji Kosova, ali je Đeneral rehabilitovan. I uz njega,
posredno, Mikloš Horti. Politika se, kada se ne zasniva na sili ili
na pretnji silom, zasniva na reciprocitetu. Na gubitku su treći, i
četvrti. Vojvođanski Hrvati, kojih je ne tako davno bilo sto
četrdeset hiljada, u ovoj transakciji prolaze podjednako loše kao i
etnički Vlasi. Savez sa Budimpeštom omogućuje Vladi Srbije da vodi
odrešitiju politiku ne samo u odnosu na Bukurešt, nego i na Zagreb.
Može se opstruisati nabavka hrvatskih udžbenika (kao i albanskih,
dokle god se formalno ne prizna Kosovo). Vođa hrvatske etničke
partije u Srbiji postaje prekogranični kandidat HDZ na predstojećim
izborima u Hrvatskoj. Sednice Hrvatskog nacionalnog vijeća drže se u
Zrenjaninu i u (od Hrvata devedesetih godina skoro ispražnjenoj)
Rumi, umesto u Subotici, daleko od očiju birača. Danas će se
Hrvatsko nacionalno vijeće izjašnjavati o Mariu Vrselji, nekadašnjem
članu nacističkog Nacionalnog stroja, koji je povjerenik
(„ministar“) za mladež u državnom organu hrvatske nacionalne manjine
u Vojvodini. Do sada nisu bili spremni da ga se odreknu. Baš kao što
i mađarski krojači istorije, u saradnji sa Nikolićima, Vučićima i
drugim nepokajanim radikalima, izbegavaju da pominju nacistu
Salašija, ili deportaciju Roma i Jevreja. Uzor imaju u beogradskoj
vladi, čiji su sudovi pod kontrolom izvršne vlasti rehabilitovali
vođu koljača iz Foče i Pljevalja.
Buduća naprednjačka vlada Vojvodine biće, verovatno, njen poslednji
(polu)autonomni izvršni organ. Kada se briselski privatni susreti
predsednika vlade sa građanima republike Srbije gđom Jahjagom i g.g.
Tačijem i Mustafom pretvore u međudržavne pregovore, autonomija
Vojvodine postaće nemoguća. Pre toga treba dovršiti Kulturkampf.
Manjine pomažu, i moraju da pomažu: i u Martonošu je pokrenuta
inicijativa da se ukloni ime Maršala Tita iz glavne ulice. Bez
rehabilitacije četničkih koljača nema ukidanja građanskog
antifašističkog osnova autonomije Vojvodine. Njena autonomija je
utemeljena u odluci skupštine predstavnika naroda Vojvodine iz 1945,
da Vojvodina uđe u sastav Srbije, a ne Hrvatske. Pobijeni Jevreji,
Romi, Srbi, biće privremeno zaboravljeni. A kada je reč o pobijenim
mađarskim civilima, ponavljaće se istina da su ih ubili Titovi
partizani. Neće se, ni po koju cenu, dopustiti da u javni prostor
prodre istina da su za njihovu smrt najkrivlji Hitler, Horti i
Salaši.
U međuvremenu će se vođa vojvođanskih Mađara g. Pastor prisetiti da
se 23. marta 2013. na skupu mađarskih vođa iz Vojvodine, Rumunije i
Slovačke u Martelju založio za mađarsku teritorijalnu autonomiju u
Vojvodini. Tišleraj za kovčeg vojvođanske autonomije je gotov. Treba
još samo pustiti da se u naredne četiri godine privremeno namire
sinekurama umiruće pokrajinske autonomije naprednjački, čankovački i
mađarski aspiranti. Kada stranke koje čine Vladu Srbije izgube prve
redovne izbore, i kada se Srpska napredna stranka raspadne, doći će
do nove podele karata. |
